اسباب نزول

چكيده حوزه ارتباط اسباب نزول و تفسير، برخوردار ازتأثيرها و تأثرهايى متقابل است و همان گونه كه آشنايى مفسّر با علل و اسباب نزول آيات به وى اين امكان را مى دهد كه پيام ژرف وتفسير واقعى آيه را دريابد و برداشتهاى تفسيرى خويش را با واقعيّات نزول و شرايط و زمينه هاى پيدايش آن منطبق سازد، از سوى ديگر تفسير آيه و اطلاع از جزئيات محتوايى و مفهومى آن به منزله معيارى است درجهت نقد و ارزيابى اسباب نزول و تبيين صحّت و ياسقم آن. چونان ديگر ابزارها و ملاكهايى كه در بحث (ملاك شناخت اسباب نزول) به خدمت گرفته مى شود.
علم اسباب نزول به دليل ارتباط مستقيم با فضاي نزول آيات و ترسيم زمينه‌هاي پيشيني وحي، از جايگاهي چشمگير و مؤثّر برخوردار است، ولي بايد اذعان کرد که اين مقوله، آن گونه که بايد، مورد طرح و بررسي قرار نگرفته و زواياي علمي فنّي آن مورد شناسايي کامل واقع نشده است!
از مسائل جدي واساس مبحث اسباب نزول، مقوله جعل وتحريف در روايات واحاديث اسباب نزول است. گرچه تشخيص احاديث وروايات مستند و صحيح از مرسل وسقيم، بحثي گسترده، درازدامن و پراهميت را درطول تاريخ حديث داشته و دارد، اما اهميت اين مقوله در روايات مربوط به تفسير قرآن، به ويژه احاديث مرتبط به اسباب نزول بيشتر است،
در روايات، از اين آيه استفاده ديگري نيز شده است و آن اين كه مي توان نمازهاي مستحبي را در حالت سواره به هر سويي كه در حركت است به جاي آورد(1) اين بطن آيه است كه با فهم معصومين(علیهم السلام) بدان رهنمون شده ايم. (1). ر ك: وسايل الشيعة، ج3، ابواب قبله، باب 8 و 15.
در اهمیت شناخت اسباب نزول یا شان نزول باید گفت: همان گونه كه می دانیم قرآن، تدریجی و در مناسبت های مختلف نازل شده است بر حسب اقتضا اگرحادثه ای پیش می آمد یا مسلمانان دچار مشكلی می شدند، یك یا چند آیه و احیانا یك سوره برای رفع مشكل نازل می گردید. پر واضح است كه آیات نازل شده در هرمناسبتی، به همان حادثه و مناسبت نظر دارد، پس اگر ابهام یا اشكالی در لفظ یامعنای آیه پدید آید، با شناخت آن حادثه یا پیش آمد، رفع اشكال می كرد؛
درباره اولین آیه یا سوره نازل شده از قرآن کریم سه نظر وجود دارد: 1. گروهی معتقدند كه اولین آیات سه یا پنج آیه از اول سوره علق بوده است كه مقارن بعثت پیامبر نازل شده است، هنگامی كه ملك (فرشته) فرود آمد و پیامبر را باعنوان «نبوت» ندا داد و به او گفت: بخوان، گفت: چه بخوانم؟