اعجاز قرآن

تعریف و اثبات اعجاز دانشمندان اسلامى در تعریف معجزه گفته اند:[۱] “معجزه، امر خارق عادتى است که مقرون به تحدى باشد و از طرفى مطابق با ادعا داشته باشد” خوارق عادت، رویدادهایى هستند که بر خلاف عادت امور و اشیا و عملکرد معهود قوانین طبیعى می باشند.
«أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ * فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أُنزِلِ بِعِلْمِ اللّهِ وَأَن لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ» ﴿هود ؛ 14-13﴾  در اين كلام تحدى واضحى است و به روشنى مى ‏فرمايد: اگر قرآن را افتراء مى ‏دانيد، شما هم اين افتراء را ببنديد، و ده سوره مثل قرآن از پيش خود ساخته و پرداخته كرده به افتراء به خدا نسبت بدهيد.
«وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ...» بقره - آیه 23 قرآن كريم در آيه مورد بحث، و آياتى دیگر، ادعاء كرده است بر اينكه آيت و معجزه است، و استدلال كرده به اينكه اگر قبول نداريد، مانند يك سوره از آن را بياوريد، و اين دعوى قرآن بحسب حقيقت به دو دعوى منحل ميشود، يكى اينكه بطور كلى معجزه و خارق عادت وجود دارد، و دوم اينكه قرآن يكى از مصاديق آن معجزات است، و معلوم است كه اگر دعوى دوم ثابت شود، قهرا دعوى اولى هم ثابت شده، و بهمين جهت قرآن كريم هم در مقام اثبات دعوى اولى بر نيامد، و تنها اكتفاء كرد باثبات دعوى دوم، و اينكه خودش معجزه است و بر دعوى خود استدلال كرد به مسئله تحدى، و تعجيز، و وقتى بشر نتوانست نظير آن را بياورد هر دو نتيجه را گرفت.
در این تحقیق ویژگی ها و امتیاز هایی که قرآن کریم، به عنوان معجزۀ پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) دارد بیان می شود. لازم به ذکر است آنچه در مبحث «وجوه اعجاز قرآن» مطرح می گردد ، در واقع مقایسه ای است بین قرآن مجید با کلامها و کتاب های دیگر؛ در حالی که مبحث «ویژگی های اعجاز قرآن»، ناظر به تفاوت اعجاز قرآن کریم نسبت به معجزات دیگر پیامبران الهی می باشد.
چکيده ریچارد سی مارتین از مستشرقان دوره معاصر در مقاله اعجاز (تقلید ناپذیری) قرآن (Inimitability)، در دائرة المعارف لایدن، به بررسی اعجاز قرآن پرداخته است، ولی به نظر ناقد نتواسته اين بحث را به خوبی توصیف نماید؛ زیرا بیشتر بر منابع خاصی از اهل سنت تکیه و اعجاز ادبی قرآن را تحلیل کرده است؛ در حالی که با توجه به دیدگاههای همه عالمان مسلمان، به ویژه عالمان شیعه ، اعجاز قرآن در همه وجوه آن می باشد.
خداوند متعال در بیان حقانیت قرآن و دفاع از این صحیفه نورانی آسمانی، معارف مختلفی بیان می‌فرماید: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلی عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِینَ»1 اگر از آنچه بر بنده خودمان (محمد) نازل كرده‌ایم در شك هستید، سوره‌ای مانند آن بیاورید و گواهان خود را غیر از خدا (بر این كار) دعوت كنید اگر راست می‌گویید. اگر (این كار را) نكردید و هرگز نخواهید كرد، از آتشی بترسید كه هیزم آن مردم (گنه‌كار) و سنگ‌ها است كه برای كافران آماده شده است.
اعجاز از ماده­ی "عجز" است که در اصل نقیض "حزم" (محکم بستن طناب)،[1] به معنای ضعف و ناتوانی است.[2] اما در اصطلاح دینی "اعجاز" به معنای این است که انسان چیزی را بیاورد و خصم از آوردن آن ناتوان باشد؛[3] و "معجزه" عبارت است از: امر خارق­العاده­ای که مقرون به تحدی (مبارزطلبی) و سالم از معارضه باشد.[4]
دكتر واگليرى، استاد دانشگاه ناپل مى‏گويد: «كتاب آسمانى اسلام نمونه‏اى از اعجاز است ... قرآن كتابى است كه نمى‏توان از آن تقليد كرد ... چطور ممكن است اين كتاب اعجازآميز كار محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) باشد، در صورتى كه او يك نفر عرب درس ناخوانده بوده است ... ما در اين كتاب مخزنها و ذخايرى از دانش مى‏بينيم كه ما فوق استعداد و ظرفيت باهوشترين اشخاص و بزرگترين فيلسوفان و قويترين رجال سياست است.
معصومين از پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلم تا امام زمان (علیه السلام) آگاه‏ترين افراد به قرآن بوده و مى‏باشند. ازاين‏روى براى دريافت اعجاز قرآن و معرفت به آن، مرورى بر كلام آن برگزيدگان الهى مى‏نمائيم و از درياى بى‏كران علم و دانش آنها، بهره مى‏بريم. تا آنجا كه دسترسى به سخنان آنان وجود داشته، به اختصار سخنان هريك را در بحث توصيف قرآن و بيان اعجاز و عجائب آن، ذكر مى‏نمائيم.
چکیده: نوشتار حاضر ترجمه است از مدخل «Inimitability» (همتاپذیری) به قلم پروفسور ریچارد مارتین از دایره المعارف قرآن (EQ=enyclopeadia of the quran). نگارنده پس از گزارشی از اشتقاقات گوناگون واژه «أَعْجَز» در قرآن کریم، به زمینه بحث اعجاز در آیات قرآن و عصر نزول پرداخته و گزارشی از تاریخ تلاشهای مسلمانان در حوزه اعجاز قرآن کریم ارائه کرده است. آراء و نظریات نظّام، جاحظ، باقلانی، رُمّانی، عبدالجبار، جرجانی، و معاصرین را بیان، و تأثیر و تأثّرات دیدگاه های آنان را بر یکدیگر گوشزد کرده است.