فلسفه نبوت

خداى سبحان بعد از آنكه اين حقيقت (يعنى وصف ارشاد مردم به وسيله وحى) را در آيه مورد بحث و در بسيارى از موارد كلامش ذكر كرد، از مردانى كه متكفل اين وظيفه ‏اند تعبيرهايى مختلف كرده، يعنى دو جور تعبير كرده، كه كانه نظير تقسيم است يكى رسول، و يكى هم نبى، يك جا فرموده:" وَ جِي‏ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ" 1. و جايى ديگر فرموده:" يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ" 2.
يك سؤال اساسى در بحث از رسالت پيامبران، پرسش از هدف اصلى ‏آنان است. آيا پيامبران براى آبادى دنياى مردم آمدند يا سعادت اخروى ‏ايشان؟! در اين گفتار ما به تجزيه و تحليل شبهاتى مى ‏پردازيم كه از سوى‏ مرحوم مهندس مهدى بازرگان و دكتر سروش در اين باب مطرح شده ‏است.
انديشيدن درباره عقل و عواملي كه موجب ايجاد پديده اي اجتماعي و غيراجتماعي مي شود، در حقيقت انديشه و تفكر فلسفي درباره آن چيز مي باشد. همگان مي كوشند تا دريابند كه به چه علت و عوامل و يا علت غايي و هدف نهايي اين چيز تحقق يافته و ايجاد شده است؟ پاسخگويي به اين پرسش ها همان سخن گفتن از فلسفه امري است.
پس از شناخت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، مهمترین مسئله در زمینة معرفت شخصیت پیامبر اعظم، آشنایی با فلسفة بعثت اوست. فلسفة بعثت پیامبر خاتم، در اساس با فلسفة بعثت پیامبران تفاوتی ندارد. تنها تفاوت این است که ایشان برنامة سایر پیامبران را تکمیل کرده و بدین جهت، نبوت به ایشان ختم گردیده است. با عنایت به این نکته، می توان فلسفة بعثت از نگاه قرآن را در دو عنوان که حاکی از یک واقعیت اند بیان کرد: 1. دعوت به خدا  2. تکامل انسان
حقيقت نبوت واژة «نبوت» ‌در لغت به معناي پيامبري، و واژة «نبي» به معناي پيامبر است. بنابر قول مشهور، ريشة اين دو واژه، كلمة «نبأ» به معناي خبر است، و يا به گفتة راغب اصفهاني، خصوص خبرهايي است كه از نوعي اهميت برخوردارند. يعني خبرهايي كه فايده‎اي بزرگ دارند، و از آن‎ها علم يا ظن غالب حاصل مي‎شود.[1]
اصل يكم: بعث گاهي به زنده نمودن مرده يا بيدار كردن خفته است؛ مانند (والموتي يبعثهم الله...) - (و هو الذي يتوفاكم بالليل و يعلم ما جرحتم بالنهار ثم يبعثكم فيه) و زماني به فرستادن كسي است كه به عنوان خليفه پروردگار، مرده ها و خوابيده ها را زنده يا بيدار نمايد. مأموريت اساسي پيامبران (عليهم السلام) به ويژه پيامبر اعظم (صلي الله عليه و آله وسلم) احياي گروهي و ايقاظ گروه ديگر است.
«بعثت‏» انقلاب بزرگ برضد جهل، گمراهى، فساد و تباهى است. و سزاوار منت‏گذارى خداوند و در بردارنده حكمت و تربيت است. بحث درباره آن گسترده و عميق و از زواياى مختلف قابل بررسى است. اين نوشتار تلاش دارد تا اين مطالب را به صورت بسيار فشرده، مورد پژوهش قرار دهد: الف - آغاز بعثت. ب - نخستين آيات نازل شده. ج - منت‏گذارى خداوند به خاطر نعمت‏بزرگ بعثت. د - فلسفه و اهداف بعثت.
حقیقت نبوت واژه «نبوت» در لغت به معنای پیامبری، و واژه «نبی» به معنای پیامبر است. بنابر قول مشهور، ریشه این دو واژه، كلمه «نبأ» به معنای خبر است، و یا به گفته راغب اصفهانی، خصوص خبرهایی است كه از نوعی اهمیت برخوردارند. یعنی خبرهایی كه فایده‎ای بزرگ دارند، و از آن‎ها علم یا ظن غالب حاصل می‎شود.1 1. النبأ خبر ذو فائده عظیمه یحصل به علم أو غلبه ظنٌ، و لا یقال للخبر فی الأصل نبأ حتی یتضمن هذه الأشیاء الثلاثه، مفردات راغب، ماده نبأ.»