زیبایی های بهشت

همه ی انسان ها در پی زیبایی هستند، ولی جوانان به دلیل شرایط سنّی خود، زیبایی ها را بیشتر جست وجو می کنند تا با رسیدن به آن، به آرامش روانی و آرزوهای و طلایی خویش دست یابند.

زیبایی چیست؟ دانشمندانی که از 2500 سال پیش تاکنون در این زمینه اظهار نظر کرده اند،هنوز به تعریفی یعنی یگانه دست نیافته اند؛ زیرا زیبایی به تعداد افراد و ذوق ها و نظرها،معنا، مفهوم و مصداق جداگانه ای پیدا می کند. بنابراین، هرکسی، چیزی و کسی را زیبا می شناسند و به آن علاقه نشان می دهد و آن را می ستاید. پس می توان گفت از نظر جریان طبیعی، زیبایی مقوله ای نسبی است؛ یعنی ممکن است کسی، چیزی را زیبا بپندارد، ولی دیگری همان چیز را زیبا نداند. به همین دلیل، سرخوش تفرشی سروده است:

ای بسا زشت که در دیده ی عاشق زیباست
عشق، فرقی نکند زشتی و زیبایی را

مهم ترین نکته در زمینه ی زیبایی این است که در این جهان طبیعی، اصلاً هیچ زیبای کاملی وجود ندارد و هرکسی و هرچیزی، بخشی و جلوه ای از زیبایی را داراست. آن چه نیز زیبا شناخته می شود، به دلایلی، ناقص، موقت، فصلی و نا پایدار است که تنها فصلی از زمان را فرا می گیرد و بخشی از خواسته ها را تأمین می کند.

درباره ی زیبایی باید به دو موضوع زیر توجّه داشته باشیم:
1ـ در این جهان، نمونه های فراوانی از نمادها، اشخاص، افراد، مصادیق و مفاهیم گوناگون مادّی و معنوی وجود دارد که هرکس، بخشی از آن را داراست و به وسیله ی آن، خواسته ی خود را برآورده کند.

2ـ در میان صدها تعریفی که از «زیبایی» صورت گرفته است، دو ویژگی مشترک «لذّت بخشی» و «آرامش آفرینی» وجود دارد که هرکس بر اساس ذوق سلیم، روح پاک، وجدان سالم، بصیرت، معرفت و ظرفیت انسانی خویش از آن بهره مند می شود و بر رشد و تکامل معنوی خود می افزاید.

گفتیم که زیبایی های این جهان، نسبی و ناقص است. بنابراین، باید هم زمان با بهره برداری مطبوع و مشروع از مواهب زیبا و فراوان این جهان، بکوشیم در پرتو ایمان به خدا، انجام رفتارهای خداپسندانه و خدمت به خلق، شایستگی دست یابی به زیبایی های کامل و جاویدان در جهان دیگر را به دست آوریم.

بر اساس وعده های اجتناب ناپذیر خداوند در قرآن کریم، «بهشت»؛ جایگاه زیبایی های لذّت آفرین، چشم نواز، آرامش بخش، بی دغدغه و سراسر نشاط و ماندگاری است.

البته این زیبایی ها، مراحل و صحنه های گونه گون و فراوانی دارد که نمونه هایی از آن را با استفاده از آیه های قرآن کریم، به تماشا می نشینیم:

 زیبایی های طبیعی

اگر به سرودها، غزل ها و چکامه های شاعران، ادیبان و عارفان بنگرید، درمی یابید که آنان با توصیف درختان سبز سربه فلک کشیده با سایه های روح پرور، زمزمه های جان نواز آبشارها، جوشش چشم نواز چشمه ساران، نجوای دلپذیر برگ های سپیداران و آوای جان بخش جوی بارها، نمونه های زیبایی از مظاهر طبیعت را به نمایش گذاشته و سودای وصال الهی ر در سر پرورانده اند.

اینک توصیف صحنه هایی از زیبایی های طبیعی بهشت را خواهیم شنید که خداوند به عنوان پاداش نیکان، پرهیزگاران، پاکان، بردبار و شایسته گان برای بهره مندی و کام جویی آنان مقرّر داشته است:

پرهیزگاران، در جایگاه امنی هستند، در میان باغ ها و چشمه ها.1
در بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده،نهرهای آب از زیر درختان آن جاری است. میوه ها و سایه های درختان آن همیشگی است و این، فرجام کار کسانی است که پرهیزگار بوده اند.2

افراد پرهیزگار زیر سایه ها (ی درختان بهشتی) و در میان (و کنار) چشمه ها قرار دارند و میوه هایی را که میل داشته باشند (در اختیار دارند و به آنان گفته می شود): بخورید و بنوشید، گوارایتان باد! این ها در برابر کردار نیکی است که انجام دادید؛ ما این گونه به نیکوکاران، پاداش می دهیم.3

خداوند به بردباران، بهشت و لباس های بهشتی پاداش می دهد، در حالی که آنان بر تخت های زیبا، تکیه زده اند؛ در آن جا نه آفتاب می بینند و نه سرما احساس می کنند. این در حالی است که سایه های درختان بهشتی بر سر آنان ، فرو افتاده (پایین آمده) و چیدن میوه ها برای آنان بسیار آسان و راحت است.4

اصحاب یمین (گروه نیک رفتار و سعادت مند) زیر سایه ی درختان «سدر» بی خار نشسته اند و در سایه ی درخت «طلح» پربرگ (که خوش رنگ و خوشبوست) به سر می برند و سایه ی کشیده و گسترده ای بر سر آنان وجود دارد. آنان در کنار آبشارهای بی کران و میوه های فراوان قرار دارند که هرگز به پایان نمی رسد و ممنوع نمی شود.5

قرآن کریم درباره ی چشم انداز های طبیعی و صحنه های لذّت بخش بهشتیان می فرماید:
به راستی، نیکان در میان انواع نعمت ها قرار دارند. بر تخت های زیبای بهشتی تکیه زده اند و به زیبایی های بهشت می نگرند و طراوت و نشاط نعمت را در چهره های آنان می بینی… امروز مؤمنان به کافران می خندند، در حالی که بر تخت های زینت شده ی بهشتی نشسته اند وبه منظره های زیبای بهشت نگاه می کنند.6

قرآن درباره ی صحنه های جذّاب تر و برخورداری از لذّت بیشتر و کامل تر بهشت، فرموده است:
بهشتیان امروز به نعمت های خداوندی سرگرم و مسرورند (از هر فکر و خیال ناراحت کننده ای دورند). آنان و همسران شان زیر سایه ها (ی کاخ ها و درختان بهشتی) بر تخت ها تکیه زده اند و میوه های بسیار لذّت بخش برای آنان در بهشتوجود دارد و هرچه بخواهند، در اختیار آنان خواهد بود.7

باری، این تخت ها برای نشستن و تکیه زدن بهشتیان زیر سایه ی درختان و کنار چشمه ها و جوی بارهاست که افراد می توانند مناظر زیبای نزدیک را ببینند و لذّت ببرند. گاهی نیز بهشتیان برای تنّوع و اشراف بر منظره های زیبا و فراوان بهشتی می خواهند چشم انداز بهتر و بیشتری داشته باشند که قرآن کریم در این باره فرموده است:
در آن باغ های بهشتی، تخت های بلند وبرافراشته ای وجود دارد.8

تا آنان بر آن ها بنشینند و منظره های روح پرور بهشتی را تماشا کنند و از آن بیشتر لذّت ببرند.

ابن عباس می گوید:
این تخت های بلند به گونه ای است که وقتی صاحبان آن اراده کنند برآن ها بنشیند، تخت ها پایین می آیند و پس از آن که افراد بر آن قرار گرفتند، باز به حالت اوّل و بلندی برمی گردند.9

ممکن است بهشتیانی که بر تخت های کنار چشمه ها نشسته اند و از دیدن منظره های روح افزا لذّت می برند، به دلیل آن که هنوز برخی از بستگان آنان به جمع شان نپیوسته اند، عیش خویش را ناقص احساس کنند. قرآن در این باره می فرماید:

سرانجام کار بردباران، نماز گزاران و کمک کنندگان مالی به افراد، باغ های جاویدان بهشت است که بدان هاوارد می شوند. هم چنین، پدران و همسران و فرزندان صالح آنان (که ممکن است به دلیل حساب رسی، تأخیر کرده باشند) به آنان می پیوندند.10
آن چه آمد، بخشی ازمناظره های طبیعی و زیبایی های بهشتی است که در انتظار شایستگان خواهد بود. مهم ترین تفاوت ها و امتیازهای بهشت جاودان بر زیبایی ها و لذّت های دنیایی بدین قرار است:

1ـ آدمی در استفاده از آن زیبایی ها، از امنیت و آسایش کامل برخوردار است و هیچ گونه دغدغه، آفت، دلهره، هجوم رقیب و دشمن یا آسیب طبیعی و غیرطبیعی، وی را تهدید نمی کند. بهشتیان با آسودگی می توانند از نعمت ها و لذّت های بهشتی، بیشترین بهره را ببرند.

2ـ سایه های درختان، میوه های فراوان، چشمه های جوشان، آب های روان، نعمت های گوناگون و همسران زیبا و جوان؛ دارایی های لذّت بخش، کامل و جاویدانی برای بهشتیان هستند که پژمردگی و فسردگی، کهنگی و دلزدگی، تنفّر و انزجار، پیری و فرتوتی و نابودی، آن ها را تهدید نمی کند و همه چیز در کمال طراوت و نشاط برای اهل بهشت برقرار است.

3ـ اراده ها، خواسته ها و هوس هایی که در این جهان محدود است و در مواردی باید مهار گردد تا سلامت نفسانی و تکامل انسانی صورت گیرد، در آن جهان آزاد است. با اراده و اشاره ی افراد، همه ی آرزوها و خواسته های لذّت بخش تحقّق می پذیرد و لذّت شان به اوج می رسد تا جایی که «تخت های بلند و برافراشته» برای تماشا و اشراف بر چشم اندازهای پهناور، بالا و پایین می رود.

4ـ در کنار زیبایی ها و لذّت های جان پرور، هیچ گونه غم و اندوه، فقر و فاقه، کمبود و ناداری و نقصان و زوالی وجود ندارد و همه چیز سراسر آسایش و آرامش است.
باغبان گر پنج روزی، صحبت گُل بایدش
برجفای خار هجران، صبر بلبل بایدش
ای دل! اندر بند زلفش، از پریشانی منال
مرغ زیرک چون به دام افتد، تحمّل بایدش
رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار؟
کارملک است آن که تدبیر و تأمل بایدش
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت، کافری است
راهرو گر صد هنر دارد، توکّل بایدش11

نویسنده : احمد صادقی اردستانی

پی نوشت:

1.دخان، 51و52.
2.رعد، 35.
3.مرسلات، 41و42.
4.دهر (انسان)، 12ـ14.
5.واقعه، 27ـ33.
6.مطففین، 22ـ24و 34ـ35.
7.یس، 55ـ58.
8.غاشیه، 13.
9.مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج10، ص479.
10.رعد، 22ـ23.
11.دیوان حافظ،ص 291.