منزلت قرآن كريم از ديدگاه دانشمندان غربی

قرآن كریم، كتاب آسمانی مسلمانان، خوان گسترده‌ای است كه تمامی اقشار مختلف بشر از هر رنگ، نژاد، قوم و جغرافیایی می‌توانند هر یك به میزان درك و معرفت خود از آن بهره‌مند شوند. این ودیعه الهی به عنوان معجزه جاویدان آخرین پیامبر خدا و به عنوان اساسنامه زندگی بشر، داعیه‌دار برشمردن تمام نیازمندی‌های انسان در كسب كمالات و معارف و رسیدن به سعادت دنیا و عقبی به شمار می‌رود.

مطالعه و بررسی قرآن كریم با انصاف و بدون تعصب باعث شده است كه بسیاری از متفكرین و دانشمندان غربی به حقانیت این ودیعه الهی ایمان بیاورند و تعدادی از آنها نیز به دین مبین اسلام مشرف شوند. لازم به ذكر است كه توجه به قرآن و تحقیق در مورد آن از دوره رنسانس تا عصر حاضر مورد توجه جدی بسیاری از متفكرین و دانشمندان غربی قرار گرفته است. ولی متاسفانه موج تبلیغات وسیع ضد اسلامی در غرب و مشكلاتی كه برای تبلیغ دین اسلام در این كشورها وجود داشته و دارد، باعث دوری عامه مردم از مطالعه و تحقیق در مورد حقیقت و حقانیت قرآن و اسلام شده است، كما اینكه كتاب‌های محققین و متفكرین خود آنان نیز كه به اسلام گرویده‌اند و یا حداقل حقایقی از این كتاب الهی را بیان نموده‌اند، از نفوذ وانتشار زیادی در جامعه آنها برخوردار نبوده و با موانع متعدد مواجه می‌شوند، ولی برعكس، موج اسلام هراسی و اسلام ستیزی و بخصوص تحریك احساسات ضد اسلامی با شدت و حدت بسیار در جوامع غربی مورد حمایت و هدایت همه جانبه قرار گرفته است.
جالب توجه اینكه در سال‌های اخیر به موجب مصوبه‌ای كه به كتابخانه‌های آمریكا ابلاغ شده است، قرآن نمی‌بایست در دسترس عموم قرار گیرد. بر اساس مفاد این مصوبه، آنها نسخه‌های قرآن كریم را از بخش مرجع خارج و در مخزن كتابخانه‌ها نگهداری می‌كنند و كتابداران هم تا مطمئن نشوند كه درخواست كننده، محقق ادیان است و با قرآن آشنایی دارد، قرآن را در اختیار اعضا قرار نمی‌دهند؛ تا مبادا جاذبه عظیم این كتاب آسمانی آنها را برباید. بدون تردید اقدام نفرت انگیز اخیر آنها در آتش زدن قرآن كریم در ایالات متحده آمریكا كه منادی به اصطلاح آزادی بیان و احترام به تمامی مذاهب و ادیان است، ناشی از همین ترس و واهمه و در جهت تهییج موج اسلام هراسی و اسلام ستیزی صورت پذیرفته است.

با عنایت به مفاد فوق، راقم این سطور بر آن است تا با نقبی كوتاه و سیری موجزگونه، آرا و اندیشه‌های برخی از متفكرین و دانشمندان غربی در باب مقام و منزلت قرآن كریم را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و به علاوه نمایان سازد كه قرآن كریم هیچ وقت به حاشیه نرفته و همواره در متن و بطن جامعه مسلمانان قرار دارد و هم اكنون نیز از نفوذ و جذبه فراوانی حتی در كشورهای غربی برخوردار است؛ آنچنان كه بزرگترین فیلسوفان و اندیشمندان آنان را به كرنش و تكریم و تعظیم در برابر كلام الهی واداشته است. در ادامه این نوشتار، شرح اظهار نظرها و آرا و اندیشه‌های برخی از این دانشمندان و متفكران بزرگ غربی در باب قرآن كریم را به نظارت و قضاوت خواهیم نشست. امید آنكه این وجیزه ناچیز گامی كوچك در جهت تعمق بخشی بیش از پیش مسلمانان در تامل و تدبر جدی در قرآن كریم واقع گردد.‏

‏قرآن كریم از دیدگاه برخی از متفكرین و دانشمندان غربی:

ویل دورانت (1981- 1885‎‏ م)

فیلسوف شرق‏شناس و مورخ بزرگ آمریكایی می‏گوید: در قرآن، قانون و اخلاق یكی است. رفتار دینی در قرآن، شامل رفتار دنیوی هم می‏شود و همه امور آن از جانب خداوند و به طریق وحی آمده است. قرآن در جان‌های ساده، عقایدی آسان و دور از ابهام پدید می‌آورد كه از رسوم و تشریفات ناروا و از قید بت پرستی و كاهنی آزاد است. قرآن اصول نظم جمعی و وحدت اجتماعی را در بین مسلمانان استوار كرده است. وی می‌گوید: قرآن شامل مقرراتی است كه در برگیرنده: ادب، تندرستی، ازدواج، طلاق، رفتار با فرزندان و حیوانات و بردگان، تجارت، سیاست، ربا، دین، عقود، وصایا، امور صناعت، مال، جنگ و صلح و... است.
ویل دورانت در كتاب معروف خود «تاریخ تمدن» درباره قرآن می‌نویسد: «این كتاب آسمانی، اخلاق و فرهنگ مسلمانان را به بركت خویش ترقی بخشید و اصول نظم اجتماعی و وحدت جمعی را در میان آنها استوار كرد. به علاوه به پیروی مقررات بهداشت، ترغیبشان كرد؛ عقولشان را از بسیاری اوهام‌ها و خرافات و از ظلم و خشونت رهایی داد؛ مردم زبون را از حرمت و عزت نفس برخوردار كرد و در جامعه مسلمانان (اگر از رفتار برخی از خلفای دوران بعدی صرف نظر كنیم) اعتدال و تقوایی به وجود آورد كه در هیچ یك از مناطق جهان كه قلمرو انسان سفید پوست بوده، نظیر نداشته است. قرآن به مردم تعلیم داد كه بدون شكایت و ملالت، با مشكلات زندگی روبرو شوند، محدودیت‌های آن را تحمل كنند؛ در عین حال آنها را به توسعه و پیشرفتی برانگیخت كه از عجایب تاریخ بود.»

توماس كارلایل (1881- 1795‎‏ م)

مورخ و فیلسوف مشهور انگلیسی است كه به خاطر علاقه‌اش به یادگیری زبان‌های مختلف و آشنایی با زبان عربی، با قرآن كریم هم آشنا شده بود. او كه به نقدهای ادبی‌اش مشهور بود در كتاب «پرستش در تاریخ» درباره قرآن كریم می‌نویسد: « وقتی كه ما در جنبه ادبی قرآن اندیشه و تامل می‌كنیم، بدون درنظر گرفتن عقیده مسلمانان كه این كتاب وحی الهی است؛ می‌بینیم كه قرآن از حیث الفاظ و تركیب عبارات، بهترین كتابی است كه به زبان عربی نوشته شده، چرا كه اسلوب ادبی آن از جهات مختلف، موفق ترین نمونه ای است كه از قرن‌های قبل بین عرب زبان‌ها نوشته شده است. از لحاظ معنا هم، این كتاب مملو از مثال‌های روشن و مشخص در مورد راستی و درستی است. هیچ كس نیست كه قرآن را با تامل و اندیشه بخواند و حقایقی را در آن مشاهده نكند. انصافاً قرآن وابسته به اصلی حقیقی و پیوسته به مبدا عالی و مقدس است. حق آن است كه تمام كتب ادبیات عرب در برابر قرآن، حقیر و كوچك اند و این كتاب از هرگونه عیب و نقص و عبارت ناپسندی مبراست.»
توماس كارلایل در ادامه می‌گوید: قرآن كتابی است كه اساس تشریع برای هر زمان و مكان و سرچشمه احكام قضائی و قانون متبع در امور زندگی بوده و راه زندگی سعادتمندانه را برای پیروان خود روشن می‌سازد. یكی از مزایای قرآن كه دقت آن باعث دهشت و اعجاب من شده است؛ این است كه در جمله‌هایی كوچك به بعضی از حقایق بزرگ اشاره نموده است.

ژوزف هور دویچ

دانشمند و خاورشناس روسی می‌گوید: قرآن، عامل بسیار شگرفی در بالابردن فكر مسلمانان بود و آنان را به تحقیقات علمی و پدید آوردن اندیشه ‏ها سوق داد. قرآن، موجب پیشروی مسلمانان، در سرزمین‌های اروپا گردید. در آنجا هنگامی كه تاریكی‏ها همه جا را فرا گرفته بود، اینان(مسلمانان) مشعل‌های انسانیت را بر افروختند و به آستان علم، خدماتی شایان كردند. علوم گذشتگان را دگربار نیرو بخشیدند و به ملل شرق و غرب، فلسفه، پزشكی، ستاره ‏شناسی و معماری آموختند و ما را در مسیر نهضت جدید علمی قرار دادند. از این رو ما هر بار كه سقوط غرناطه (پایتخت مسلمانان اسپانیا) را به خاطر می‏ آوریم، نمی‏توانیم از ریختن اشك، خودداری كنیم.

جان دیون پورت

 محقق و نویسنده مشهور انگلیسی می‌گوید: قرآن تا آن حد معجزه جاوید شناخته شده است كه محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را دلیل قوی و موید رسالتش اعلام نمود و آشكارا فصیح‌ترین مردان آن روز عربستان را به مبارزه دعوت نمود تا یك سوره مانند قرآن بیاورند. قرآن مانند انجیل نیست كه فقط به عنوان میزان و شاخصی درباره عقاید دینی، عبادت و عمل پیروان ‏‎آن شناخته شده باشد، بلكه دارای مكتب و روش سیاسی نیز هست. كلیه مسائل حیاتی و مالی با اجازه همین منبع و مصدر قانون گذاری حل می‌شود. در میان محسنات زیادی كه قرآن به حق واجد آن است، دو نكته بسیار مهم وجود دارد، یكی لحن تعظیم و تكریم هنگام ذكر نام خداوند و دیگری وجود نداشتن فكر، بیان و یا داستانی خلاف تقوا یا حاكی از سوء اخلاق و بی عفتی و عدم طهارت كه آن را معیوب و لكه‌دار نماید، در صورتی كه با كمال تاسف این نواقص در موارد بسیار زیادی در كتب یهود مشهود است.

تئودور نولدكه‏ (1836 - 1930‎‏ م)

دانشمند و خاورشناس آلمانی می‌گوید: قرآن با منطق علمی و روش اطمینان بخش و قانع كننده ‏ای كه دارد، دل‌های مخاطبان خود را به سوی خویش متوجه كرده و آنها را مورد الخطاب قرار می‏دهد و همواره بر دل‌های كسانی كه از دور با آن مخالفت می‏ورزند، تسلط یافته و آنها را به خود می‏ پیوندد. فضیلت قرآن با داشتن سادگی و بلاغت خاص خود به اوج كمال رسیده است، این كتاب توانست از مردمی وحشی، ملتی متمدن به وجود آورد كه تعالیم و تربیت دنیای خویش را برعهده گرفتند.

گوستاو لوبون‏ (31‏‎19 ‏‎- ‎‏‏‎1841‎‏ م)

مورخ بزرگ و مشهور فرانسوی قرآن كه كتاب آسمانی مسلمین است، به تعالیم و دستورات مذهبی منحصر نمی‌شود، بلكه مشتمل است بر: دستورات سیاسی و اجتماعی، خیرات، نیكی، مهمان نوازی، اعتدال در خواهش‌های نفسانی، وفای به عهد، اكرام به والدین، كمك كردن به بیوه و یتیم وسرپرستی آنان، نیكی كردن در مقابل بدی و... كه در موارد متعددی به آنها تاكید شده و در آن تمام این صفات و خصلت‌های پسندیده تعلیم داده شده است.

هانری كربن‏ ‎‏(1978 - ‎‏1903‎‏ م)

اسلام شناس و فیلسوف بلند آوازه فرانسوی می‏گوید: اگر قرآن و اندیشه‌های محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) خرافی بود و از جانب خداوند نبود، هرگز جرات نمی‏كرد حرفی از علم به میان آورد و بشر را به علم و تعقل و تفكر دعوت كند. هیچ اندیشه‏ ای به اندازه قرآن محمّد(صلی الله علیه و آله و سلم) انسان را به دانش فرا نخوانده است، تا آنجا كه نزدیك به نه صد و پنجاه بار در قرآن از علم و عقل و فكر سخن رفته است.

آرتور جان آربری (1969-1905‎‏ م)

یكی از سرشناس ترین و مشهورترین مترجمان قرآن كریم به زبان انگلیسی است كه اشعار مولانا و سعدی را به زبان انگلیسی ترجمه كرده و در دانشگاه كمبریج نیز زبان‌های شرقی تدریس می‌كرد. وی از جمله دانشمندان و خاورشناسان بنام انگلیسی نیز بوده است. آربری می‏گوید: زمانی كه به پایان ترجمه قرآن كریم نزدیك می‏شدم، موضوعی (مربوط به زندگی) مرا سخت پریشان كرده بود، اما در طول ایام پریشانی، قرآن آنچنان آرامش خاطری به من ‏بخشید و چنان مرا حفظ كرد كه برای همیشه رهین متنش شدم. من در حالی كه مسلمان نیستم، قرآن را خواندم تا آن را درك كنم و به تلاوت آن گوش دادم تا مجذوب آهنگ‏های نافذ و مرتعش كننده‏ اش شوم و تحت تاثیر آهنگش قرار گیرم و به كیفیتی كه مسلمانان واقعی و نخستین داشتند، نزدیك گردم تا آن را بفهمم.
ایشان در مورد قدر و منزلت قرآن كریم چنین می‌گوید: قرآن غیر قابل انكار است، این كتاب چه در محتوا، چه در فرم، با آن ریتم‌های پیچیده، غنی و متفاوت، یك شاهكار ادبی است. یك تركیب منحصر به فرد؛ یك سمفونی غیر قابل تقلید است كه آوایش آدم‌ها را به خلسه می‌برد و اشكشان را سرازیر می‌كند.

آلبرت انیشتین (‏Albert Einstein 1879- 1955‎‏)

فیزیكدان نامی جهان و پدر بمب اتم و كسی كه پایه‌های علم فیزیك را به سختی تكان داد؛ می‌گوید: قرآن كتاب جبر یا هندسه یا حساب نیست، بلكه مجموعه‏ای از قوانین است كه بشر را به راه راست، راهی كه بزرگترین فلاسفه دنیا از تعریف و تعیین آن عاجزند هدایت می‏كند.

لئو تولستوی‏ (1910- 1828‎‏ م)

فیلسوف و نویسنده مشهور روس و خالق شاهكار «جنگ و صلح»؛ است. وی با قرآن آشنایی كامل داشت و شیفته سادگی قرآن بود. تولستوی گفته است: هركس می‌خواهد سادگی و بی پیرایگی اسلام را دریابد، بایستی قرآن را بخواند. در قرآن قوانین و تعلیماتی بر مبنای حقایق روشن و آشكار صادر و احكام آسان و ساده‌ای برای عموم مردم بیان شده است. وی ادامه می‌دهد كه: قرآن مشتمل بر تعلیمات و حقایق روشنی است و عموم افراد بشر می‌توانند از آن بهره مند شوند؛ در این كتاب مطالبی هست كه گواهی و حكایت از مقام عالی دین اسلام و پاكی روح مقدس آورنده این كتاب دارد؛ از آن جمله است؛ آیه: واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا... . لئو تولستوی در مجموعه‌ای كه برای فرزندانش از حكمت‌های گوناگون گردآوری كرده و به ارمغان گذاشته است؛ به آیات متعددی از قرآن كریم اشاره كرده است كه در نوع خود بی نظیر است.

ارنست رنان ‏(1892- 1823‎‏ م)

فیلسوف معروف و مشهور فرانسوی است كه از طریق سید جمال‌الدین اسدآبادی با اسلام و قرآن آشنا گردیده بود. وی علاقه فراوانی به قرآن داشت و چندین رساله درباره جنبه‌های زبان شناسی قرآن دارد. جمله معروفی كه رنان درباره قرآن اظهار داشته است، این است: « در كتابخانه من هزاران جلد كتاب سیاسی، اجتماعی، ادبی و... وجود دارد كه هر كدام را بیش از یك بار نخوانده‏ام؛ اما یك جلد كتاب هست كه همیشه مونس من بوده است و هر وقت خسته می‏شوم و می‏خواهم درهایی از معانی و كمال به رویم باز شود، آن را مطالعه می‏كنم. این كتاب، قرآن - كتاب آسمانی مسلمانان- است. ارنست رنان در جای دیگری می‌گوید: اگر كسی خواسته باشد به كتابی كه از آسمان نازل شده است؛ ایمان بیاورد، آن كتاب فقط قرآن است، زیرا كتب دیگر آسمانی امتیازات قرآن را ندارند.»

یوهان ولفگانگ گوته(1832- 1749‎‏ م)

ریاضدان، شاعر و نویسنده بزرگ آلمانی است. ایشان زمانی با قرآن آشنا شد كه سربازان وایماری ارتش ناپلئون نسخه‌ای خطی از چند سوره آخر قرآن را از بازمانده‌های مسلمانان اسپانیا (اندلس) برای او بردند. وی درباره قرآن كریم چنین گفته است: «ما در اول، از قرآن رویگردان بودیم، ولی طولی نكشید كه این كتاب توجه ما را به خود جلب نمود و به حیرت درآورد و بالاخره مجبور شدیم با اصول و قواعد آن آشنا شویم و در ترجمه الفاظ و معانی آن كوشش به خرج دهیم. ایشان ادامه می‌دهد كه مطالب و مقاصد این كتاب، بی‌اندازه قوی و محكم و مبانی آن بلند است و از این نظر ما را به خود جلب می‌كند. این كتاب بزودی بزرگترین تاثیر خود را در جهان بر جای خواهد گذاشت. این كتاب متعلق به اینجا نیست و زمان‌های بسیاری را تاب خواهد آورد.»
گوته كه بعدها با ادبیات غنی ایران زمین آشنا شد و با حافظ شیرازی به شدت مانوس گردید، ادامه می‌دهد: سالیان دراز، كشیشان از خدا بی خبر، ما را از پی‌بردن به حقایق قرآن مقدس و عظمت آورنده آن دور نگه داشتند؛ امّا هر قدر كه ما قدم در جاده علم و دانش نهادیم و پرده تعصب را دریدیم، عظمت احكام مقدس قرآن، بهت و حیرت عجیبی در ما ایجاد كرده است. بی‌تردید بر اثر پیشرفت علم، عن قریب این كتاب وصف ‏ناپذیر، توجه افراد بشر را به خود جلب و تاثیر عمیقی در علم و دانش جهان ایجاد خواهد نمود و محور افكار مردم جهان می‌گردد. وی در باب مقام و منزلت قرآن كریم اینچنین ادامه می‌دهد: قرآن اثری است كه به واسطه سنگینی عبارات آن؛ خواننده در ابتدای امر از آن رمیده می‏شود، اما این كتاب خیلی زود ما را به سوی خود جذب كرده و سخت شگفت زده می‌نماید و در نهایت ما را وادار می‌كند كه در مقابل آن سر تعظیم و تكریم و ادب فرود آوریم. سبك و اسلوب قرآن و هماهنگی و توافق آن با محتوا و هدفش محكم و استوار، بسیار عالی و باشكوه، پر هیبت و سرسام آور و دارای رفعتی حقیقی و ابدی است. ازاین رو این كتاب در تمام ازمنه بشریت، بزرگترین نفوذ و تاثیر را خواهد داشت.

قدر مسلم، بیان مقام و منزلت قرآن كریم از دیدگاه متفكرین و دانشمندان غربی، تنها محدود به مفاد و موارد فوق نمی باشد؛ لیكن به منظور ایجاز در بیان پرداختن بیش از این اندازه را به مجال و مقال دیگری می‌سپاریم.

تردیدی وجود نداشته و ندارد كه قرآن كریم، كتابی است كه هر انسان منصف و بدون غرضی به منظور تحقیق و كشف حقیقت به بررسی آن بپردازد؛ بی شك به معجزه بودن آن اذعان می‌كند. آنهایی كه با كتب تورات و انجیل و مزامیر داوود(علیه السلام) سر و كار دارند؛ زودتر به این حقیقت اذعان كرده و بیشتر به عظمت و شگفت انگیز بودن این كتاب آسمانی پی برده‌اند. كسی كه یك صفحه از قرآن را بخواند، نزد خود اقرار خواهد كرد كه هیچ بشری نمی‌تواند این گونه سخن بگوید. كما اینكه امروزه علی رغم تمام تبلیغات مسموم و دامنه‌داری كه در كشورهای غربی علیه اسلام و مسلمانان وجود دارد، شاهدیم كه هر روز بر تعداد كسانی كه با عشق و علاقه و تحقیق درباره قرآن كریم به دین مبین اسلام مشرف می‌شوند، افزوده می‌شود.

حسن ختام سخن اینكه: هم اكنون بیش از سه دهه است كه انقلاب اسلامی ایران صدور فرهنگی خود را آغاز كرده است و به زودی وقت آن فرا خواهد رسید كه یهودیان صهیونیست و مسیحیان مغرض و نو محافظه كاران آمریكایی كه این وضع آشفته امروز جهان را بدل از بهشت مطلوب خود ساخته و در صدد حفظ آن هستند، سر از پیله خود درآورند و خورشید امامت شیعه را ببینند كه ظهور كرده است. اگر آنها امروز با زبونی و خفت در برابر قرآن و اسلام و ایران عزیز می‌ایستند؛ در آن روز هم قطعاً خواهند ایستاد. چرا كه این انقلاب از آموزه‌های قرآنی و اسلامی اقتباس شده است و بدون تردید این دست و پا زدن‌ها و قرآن سوزی‌ها حاكی از آن است كه می‌بایست آماده و منتظر باشیم كه طلوع آن آفتاب عالم تاب نزدیك است.

نویسنده : ارسلان محمدی