آداب تواضع و فروتنی در قرآن؛ سوره اسراء، آیه 110

[اسراء،109 [1]]

وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ يَبْكُونَ وَ يَزيدُهُمْ خُشُوعاً [1] (109)

آنها [با چشم‏] گريان سر به خاك مى‏ سايند و قرآن بر فروتنى‏ شان مى ‏افزايد.

جزئیات بیشتر [2]

1- تفسير نور

1- تلاوت قرآن، در بعضى از چند جهت تأثير مى‏ گذارد: عمل، بيان وقلب.«سُجَّداً يَقُولُونَ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً»
2- تلاوت قرآن، انسان را دائماً بالا مى‏ برد. «إِذا يُتْلى‏ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً»
3- معرفت و خشوع، محدوديّتى ندارد. هرچه معرفت بيشتر شود، خشوع هم بيشتر است. «يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً»

2-تفسیر نمونه

باز براى تاكيد بيشتر در تاثير آن آيات الهى و اين سجده عاشقانه در آيه بعد مى‏ گويد:" آنها با تمام صورت بر خاك مى ‏افتند، اشكشان جارى مى‏ شود، و خشوعشان در برابر پروردگار افزون مى ‏گردد" (وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً) تكرار جمله" يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ" هم دليل بر تاكيد است، هم استمرار.
همچنين استفاده از فعل مضارع" يبكون" دليل بر ادامه گريه‏ هاى عاشقانه آنها است.
و نيز به كار بردن فعل مضارع در" يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً" (خشوع آنها افزون مى‏ شود) دليل ديگرى بر اين است كه هرگز در يك حال متوقف نمي مانند و هميشه به سوى قله تكامل پيش مى ‏روند، و هر زمان خشوع آنها افزون مى‏ گردد (خشوع حالت تواضع و ادب جسمى و روحى است كه انسان در مقابل شخص و يا حقيقتى داشته باشد).

3-تفسیر الصافی

وَ يَزِيدُهُمْ سماع القرآن خُشُوعاً لما يزيدهم علماً و يقيناً.

4-اطیب البیان

وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً هر چه انسان معرفتش بخدا و دين بيشتر باشد خشوع آن قلبا و خضوع آن عملا بيشتر مي شود هر چه آيات قرآنى نازل شود خشوع آنها بيشتر مي شود و شوق آنها ببهشت و خوف آنها از جهنم زيادتر مي گردد نظر كنيد حال انبياء و ائمه اطهار و صلحاء را در حال نماز و عبادات ديگر اللّهم ارزقنا.

5-تفسیر مخزن العرفان

وَ يَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا، وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً
(واو) عاطفه آيه را عطف بآيه بالا داده كه نيز از اوصاف صاحبان علم و كسانيكه بقرآن و دين حق ايمان آورده‏ اند آنست كه موقعيكه آيات قرآن بر آنها خوانده مي شود سجده مي كنند و مي گويند منزّه است پروردگار ما و البته وعده پروردگار ما واقع گرديده شده است و نيز از اوصاف آنها چنين است كه در حال سجده گريه مي كنند و آيات قرآن زياد مي كند فروتنى آنها را

6-تفسیر المیزان 

«وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً» تكرار الخرور للأذقان و إضافته إلى البكاء لإفادة معنى الخضوع و هو التذلل الذي يكون بالبدن كما أن الجملة الثانية لإفادة معنى الخشوع و هو التذلل الذي يكون بالقلب فمحصل الآية أنهم يخضعون و يخشعون.
و في الآية إثبات خاصة المؤمنين لهم و هي التي أشير إليها بقوله سابقا: (وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ) كما أن في الآية نفي خاصة المشركين عنهم و هي إنكار البعث.
و في هذه الآيات الثلاث بيان أن القرآن في غنى عن إيمانهم لا لأن إيمان الذين أوتوا العلم من قبله يرفع حاجة له إلى إيمان غيرهم بل لأن إيمانهم‏

7-ترجمه تفیسر المیزان 

" وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً"- قبلا خرور براى سجده را كه معناى خشوع را مى ‏رساند فرموده بود، در اين جمله مجددا آن را به اضافه گريه آورده تا معناى خضوع را افاده كند، زيرا" خرور" به تنهايى تذلل و اظهار حقارت با جوارح بدنى است و" خشوع"تذلل و اظهار مذلت با قلب است، پس خلاصه آيه چنين مى‏ شود كه: ايشان براى خدا خضوع و خشوع مى‏ كنند.
در اين آيه خصيصه‏ اى براى مردم با ايمان ذكر مى ‏كند، و آن اين است كه قرآن مايه خضوع و خشوع ايشان است‏

8-تفسیر مجمع البیان

«وَ يَزِيدُهُمْ»ما في القرآن من المواعظ «خُشُوعاً» أي تواضعا لله تعالى و استسلاما لأمر الله و طاعت

9-ترجمه تفسیر مجمع البیان 

وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً: و پندهاى آموزنده و دلنشين قرآن بر تواضع آنها در پيشگاه خدا مى‏افزايد و بيشتر از پيش در برابر امر خدا و طاعتش سر تسليم فرو مى‏آورند.