در اين نوشتار به معرفي اجمالي غذاها و خوراكي هاي بهشتي مي پردازيم و بر اساس آيات قرآن كريم و برخي از احاديث، آن ها را در دو قسمت مورد مطالعه قرار مي دهيم:
خوراكي ها
خداوند در سه مورد به صورت دستور به اهل بهشت مي فرمايد: «بخوريد و بياشاميد، نوش جان شما باد، اين پاداش اعمال نيكي است كه در دنيا انجام داده ايد».1امّا آنان چه چيزي را بايد بخورند؟ آنچه قرآن بدان تصريح مي كند، يك ماده مهم غذايي است، يعني گوشت و به دو صورت است:
در يك آيه مي فرمايد: «ما آنان را به وسيله ميوه ها و گوشت، هر چه ميل دارند، امداد بخشيديم».(سوره طور، آيه22)
در آيه ديگر مي فرمايد: «ميوه ها را در اختيار آنان قرار مي دهيم، تا هر چه را مي خواهند انتخاب كنند و گوشت پرندگان را هر چه ميل دارند، بخورند».(سوره واقعه، آيه20 و21)
امّا مواد خوراكي به اين دو نوع ـ گوشت و گوشت پرندگان ـ منحصر نيست و در آيات ديگري مي فرمايد: «لكم فيها ما تشتهي أنفسكم». (سوره فصلت، آيه31) هر كس مواد ديگر غذايي، اعم از نان و مواد ديگري احتياج داشته باشد و بخواهد، مي تواند اراده كند، تا براي او آماده گردد.
امام باقر(ع) مي فرمايند: «براي اهل بهشت، سفره هايي پهن مي گردد كه چيزهاي ديگري را هم كه بدان ميل كنند، از غذاهاي لذيذ تر و خوش طعم تر و خوش بوتر، در آن سفره ها فراهم مي گردد، تا جايي كه آن غذاها به قدري زياد است كه به ديگران هم مي دهند.2
هم چنين قرآن مجيد به منظور تأمين هر گونه خواسته هاي بهشتيان مي فرمايد: «ولهم ما يشاؤون فيها…»؛ هر چه بخواهند در آن جا، براي آنان هست و نزد ما نعمت هاي اضافي ديگري است كه به فكر هيچ كس نمي رسد.(سوره ق، آيه 35)
ميوه ها
قرآن كريم، ميوه هاي بهشتي را با واژه «ثمره»3 و «ثمرات»4 و با واژه «فواكه»5 يعني ميوه ها در نوزده مورد مطرح كرده است و اين ميوه هاي خوش طعم و خوش رنگ، براي اهل بهشت، داراي امتيازات و خصوصياتي است كه در ذيل به بعضي از آنها اشاره مي شود:
1. آن ميوه ها فراوان و انبوه است و تمام شدني نيست: «فاكهة كثيرة».(سوره زخرف، آيه 73)
2. فراواني ميوه ها به حدّي است كه آنان هر كدام و هر چه را مي خواهند، انتخاب مي كنند: «وفاكهةٍ ممّا يتخيرون».(سوره واقعه، آيه20)
3 . هر نوع ميوه اي بخواهند در اختيار آنان قرار مي گيرد و از هر نوع آرامش برخور دارند و در نهايتِ امنيت به سر مي برند: «يدّعون فيها بكلّ فاكهة آمنين».(سوره دخان، آيه 55)
4. فراواني ميوه ها به حدّي است كه نه قطع مي شود و نه پايان مي پذيرد و نه كسي افراد را براي استفاده از آن ها جلوگيري مي كند: «لا مقطوعة و لا ممنوعة».(سوره واقعه، آيه33)
5. فضاي صفا و صميميت براي استفاده از ميوه ها به قدري عالي و معنوي است كه هم ميوه ها داراي ارزش فراواني است و هم افرادي كه از آن ها استفاده مي كنند، مورد احترام و تكريم قرار مي گيرند: «فواكه وهم مكرمون».(سوره صافّات، آيه42)
6 . به منظور خاطر جمعي و لذّت بيشتر از ميوه هاي بهشتي و اطمينان داشتن از تمام نشدن آن ها و يا به منظور تجديد خاطره از نمونه هاي ميوه هاي دنيايي، از هر كدام دو نوع (نوع دنيايي و نوعي كه شبيه آن را نديده اند) وجود دارد: «من كلّ فاكهةٍ زوجان».(سوره الرحمن، آيه52)
7. افراد بهشتي، هر ميوه اي كه بخواهند در اختيار آن ها قرار مي گيرد و بدون نگراني، هر مقدار و هر كدام را كه ميل داشته باشند، مي خورند: «و فواكه ممّا يشتهون».(سوره مرسلات، آيه42)
8. براي چيدن ميوه ها، دردسر و زحمت تحمّل نمي كنند، زيرا درختان و شاخه هاي آن ها به هم نزديك و شاخه هاي آن ها كوتاه و نزديك است: «قطوفها دانية».(سوره حاقه، آيه23)
9. بهشتيان، در حالي كه بر تخت ها تكيه زده و انواع ميوه هاي فراوان و نوشيدني هاي لذّت بخش در اختيار آن هاست، با خيال راحت و لذّت كامل از آن ها استفاده مي كنند: «متكئين فيها يدعون فيها بفاكهةٍ…».(سوره ص، آيه51)
امّا اين ميوه ها چه ميوه هايي هستند؟ مواردي را كه قرآن كريم بدان تصريح مي كند، خرما، انار (سوره الرحمن، آيه 68) و انگور (سوره نبأ، آيه32) است.
در روايتي امام صادق(ع) فرموده است:
«خمسة من فواكه الجنّة في الدنيا: الرّمان الإمليسي و التّفاح و السّفرجل و العنب و الرّطب المشاق».6
پنج نوع از ميوه هاي بهشتي در دنيا موجود است: انار دشتي، سيب، گلابي، انگور و رطب خوش بو.
طبق روايات ديگري از امام باقر(ع) از ميوه هاي ديگر بهشتي، مثل: «هندوانه، انجير و زيتون سخن به ميان آمده است».7
پيامبر نيز فرموده اند: انواع ميوه ها در بهشت وجود دارد و افراد در حالي كه روي تخت ها تكيه داده اند، از هر نوعي كه ميل داشته باشند، استفاده مي كنند».8
امام علي(ع) هم از ميوه هاي رنگارنگ و مختلف بهشتي كه در پوست و غلاف خود قرار دارند و بدون هر گونه زحمت و درد سري قابل چيدن و خوردن است، سخن به ميان آورده است.9
همچنين درباره حبوبات و سبزي هاي بهشتي، غير از آنچه از آياتي چون: «هر چه بخواهيد در اختيار شما قرار مي گيرد» (سوره ق، آيه 35) استفاده مي شود، همه انواع سبزي ها هم فراهم خواهد بود. قرآن هم مي فرمايد: «دانه هاي (غذايي) كه همراه با ساقه و برگ است و به صورت نرم در مي آيد و نيز گياهان خوش بو و معطّر در اختيار اهل بهشت قرار داده مي شود».(سوره الرحمن، آيه12)
به هر حال، درباره ميوه هاي بهشتي، غير از ويژگي هايي كه بيان شد، سه موضوع مهمّ ديگر را هم بايد مورد توجّه داشته باشيم:
1. ميوه هاي بهشتي، هميشه تر و تازه اند، به گونه اي كه هر وقت اهل ايمان آن ها را مي خورند، مي گويند: «اين همان است كه از قبل در دنيا مي خورديم و وعده آن به ما داده شده بود، امّا هر بار ميوه اي را مي خوريم، براي ما، طعم و مزه اي جديد دارد».(سوره بقره، آيه 25)
2.آن ميوه ها، در عين حالي كه فراوان است و همه از آن بهره مند مي گردند و در كنار آن ها محرومي وجود ندارد، ميوه ها هميشگي هستند و تمام شدني ندارند: «اُكُلُها دائم».(سوره رعد، آيه 35)
3. با وجود اين كه اهل بهشت ميوه هاي فراوان و مختلف را هر چه ميل داشته باشند 10، به طور انبوه مي خورند، احتياج به دفع فضولات و تحمّل زحمت و ناراحتي هم نخواهند داشت.
در اين باره، يك مرد مسيحي كه اهل شام بود، از امام باقر(ع) سؤال كرد: چگونه مي شود اهل بهشت، آن همه خورد و خوراك داشته باشند و احتياج به دفع فضولات و قضاي حاجت پيدا نكنند؟ براي من آن را در يك مثال دنيايي بيان كن.
امام باقر(ع) فرمود: «جنين هم در شكم مادر، از آن چه مادر مي خورد تغذيه مي كند؛ امّا به قضاي حاجت و دفع فضولات داخل بدن خود احتياج پيدا نمي كند».11
وضع خورد و خوراك بهشتيان و احتياج نداشتن به دفع فضولات و آلودگي ها، در آن مكان پاك و پاكيزه از هر جهت، اين گونه مي باشد.
پی نوشت:
1. سوره هاي طور، آيه 19؛ الحاقه، آيه 24؛ مرسلات، آيه 43 .
2. بحار الانوار، ج 8، ص 199.
3.سوره بقره، آيه 25 .
4.سوره محمد، آيه 15.
5 . سوره مؤمنون،آيه 19 .
6. الخصال، ج 1، ص 289؛ بحار الانوار، ج 8، ص 130.
7. كتاب جنّت و نار، ص 125 .
8. بحار الانوار، ج 8، ص 160.
9.نهج البلاغه، صبحي صالح، خ 165، ص 239؛ فيض الاسلام، خ 164، ص 537.
10. سوره هاي يس، آيه 57؛ واقعه، آيه 20؛ مرسلات، آيه 42 .
11. بحار الانوار، ج 8، ص 182 و 122.
نویسنده: احمد صادقي اردستاني