بهشت و بهشتیان

تمامی مباحث پیرامون معاد، به دو نکته ختم می شود: 1. بهشت 2. دوزخ.

همه ما تصوراتی از بهشت داریم که این تصورات بر اساس اطلاعات گوناگونی است که به اشکال مختلف به ما رسیده است؛ ولی ما هر تصوری از بهشت در ذهن خود داشته باشیم و هر اندیشه ای را در سر بپرورانیم، متأثر از مطلوبات و مواهب این جهان است و قطعاً فهم ما از بهشت کامل نخواهد بود. بهترین راه برای درک کیفیت بهشت و بهشتیان مراجعه به آیات قرآن است.

سؤالاتی نظیر: حقیقت بهشت چیست؟ بهشت چگونه است و در کجاست؟ هم اکنون وجود دارد یا بعداً آفریده می شود؟ بهشتیان چگونه و با چه کیفیتی در آن به سر خواهند برد؟ و…، همگی موضوع بسیاری از آیات قرآن مجید است.

آیات متعددی پیرامون صفات بهشت و بهشتیان و نعمت های مختلف آن، باغ ها، نهرها و چشمه ها، خوردنی ها و آشامیدنی های طهور، لباس ها، دوستان و خدمتگزاران، احترام و اکرام فوق العاده از سوی فرشتگان و نیز مواهب معنوی و لذات روحانی در قرآن، مورد اشاره قرار گرفته است. شناخت ابعاد بهشت، آثار تربیتی بسیار خواهد داشت و در واقع هر انسانی را که دارای هرگونه انگیزه معنوی و مادی باشد، به سوی خود فرا می خواند و آدمی را برای نیل به آن به تهذیب نفس و پاکسازی عقیده و تقویت ایمان، پاکی اعمال و درستی گفتار و رفتار می کشاند.

همانگونه که انسان دارای دو بعد مادی یا جسمانی و معنوی یا روحانی است، نعمت های بهشت نیز براین اساس، هم مادی است و هم معنوی و انسان در بهشت با جسم و روح ـ هر دو با هم ـ حاضر می شود و طبیعتاً باید در هر دو جنبه، غرق در مواهب و برکات الهی شود.نعمت های مادی بهشتی را درچند عنوان کلی می توان دسته بندی نمود که عبارتند از: 1. باغ ها. 2. مسکن ها و قصرها. 3. غذاها و نوشیدنی ها. 4. لباس ها و زینت ها. 5.خدمتگزاران. 6.همسران. 7.فرش ها و تختها.

باغهای بهشتی

در بیش از یکصد ایه از قرآن مجید، از بهشت تعبیر به «جنّات» ، «جنّت» و «جنّتان» شده است.
برا ی مثال در ایهی46 سوره ی الرحمن آمده است: «وَ لِمَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ؛ برای کسی که ازمقام پروردگارش خائف باشد، دو باغ بهشتی [در نظر گرفته شده] است». نکته مورد توجه این است که در بسیاری ازیات، بعد از واژهی «جنّات» (باغ های بهشتی) جملهی: «تَجری مِن تَحتِهَا الأنهارُ» آمده است که توصیفی است از باغ های بهشتی؛ دائماً نهرهای آب از کنار درختانش می گذرد و درختان سایهی زیبای خود را بر روی نهرهای جاری افکنده و منظره ای فوق العاده زیبا و باطراوت را به وجود آورده اند.

باغ های بهشتی دارای میوه های لذیذ و سایه های فرح بخشی است که تمامی ندارد و لذا آسایش و آرامشی همیشگی برای انسان به ارمغان می آورند: «اُکُلُها دائم و ظِلُّها؛ میوه ها و سایه هایش دائمی است».(سورهی رعد، ایهی35) در باغ های بهشتی از سرمای شدید و گرمای سوزان وطاقت فرسا خبری نیست؛ چنانکه خداوند می فرماید: «لا یرَونَ فیها شمساً ولا زَمهَریراً؛ این در حالی است که بهشتیان نه آفتاب سوزان در آنجا مشاهده می کنند و نه سرما».(سورهی انسان، ایهی13)

قصرهای بهشتی

در یات متعددی به مسکن ها و قصرهای بهشتی اشاره شده است که از آرامش و آسایش اهل بهشت حکایت دارد. مسکن هایی آرام، امن و به دور از هرگونه آرایش که برای انسان طیب نفس حاصل می کند: «و مَساکِنَ طَیبةً فی جَنَّاتِ عَدن؛ و مسکن های پاکیزه ای در باغهای جاویدان بهشت».(سوره توبه،ایهی 72)

و یا در سوره ی فرقان آیه 75 می فرماید: «اُولئکَ یجزَونَ الغُرفة بِما صَبَرُوا؛ خداوند به پرهیزگاران و بندگان خاص،به خاطر صبر واستقامتشان غرفه های بهشتی پاداش می دهد».

«غرفه» به طبقات فوقانی عمارت و قسمت های بالای منازل گفته می شود و در اینجا احتمالاً اشاره به برترین منزلگاه ها و درجات عالی بهشت است. در یات 37 سوره سبأ و 20 سوره زمر نیز به این موضوع اشاره شده است:
«وَهُم فی الغُرُفاتِ ءامِنُون؛ آنها در غرفه های بهشتی در نهایت آرامش و امنیت اند»،« لَهُم غُرَف مِن فَوقِها غُرَف مَبنیة تَجری من تَحتِها الإنهار؛ برای آنها [پرهیزگاران] غرفه هایی است و افزون بر آن، غرفه هایی دیگر و از زیر آنها نهرها جاری است».

غذاها و نوشیدنی های بهشتی

آنچه از یات قرآن دربارهی طعام های بهشتی استفاده می شود، حاکی از تنوع خوراکی ها و نوشیدنی های بهشتی است؛ ولی به نظر می رسد، عمده ترین طعام بهشتیان، از جنس میوه ها باشد. چرا که برای توصیف آن از واژه هایی نظیر: «فاکِهَة» و «فواکه» و «ثَمَرة» استفاده شده است.
«وَفاکِهَة مَمّا یتَخَیرون؛ هر نوع میوه ای که مایل باشند، به آنان تقدیم می کنیم». (سورهی واقعه، ایهی20)
یا در ایهی 68 سورهی الرحمن می فرماید: «فیهما فاکِهَة و نَخل وَ رُمّان؛ در آن دو باغ میوه بهشتی و نخل خرما و انار است».

نکته قابل توجه این است که «فاکِهه» از ریشه «فکه» است که به معنای خشنودی خاطر است، بنابراین امکان دارد، از فاکهه و فواکه، فقط میوه مراد نباشد، بلکه هر آنچه خوردنش موجب خرسندی خاطر می شود، باشد. دربارهی نوشیدنی ها و شراب های بهشتی نیز تعبیرات فراوانی آمده است که حاکی از متنوع بودن ونشاط آور بودن آنهاست. این نوشیدنی ها چنان آفریده شده که هرگز با گذر زمان فاسد نمی شوند و همیشه طراوت وتازگی خود را حفظ می کنند. عسل های بهشتی خالص است و شیرهای بهشتی همیشه تازه و گواراست. شراب طهور نیز از نوشیدنی های بهشتی است و اثر آن پاک کردن و زدودن تمام آلودگی های جسم و جان است. در تفسیر فخررازی آمده است: این شراب را بعد از غذاهای بهشتی می خورند و همه فضولات درونی را پاک می کند. در سورهی محمد آیه 15، نوشیدنی های بهشتی را چنین توصیف می کند:
«بهشتی به پرهیزگاران وعده داده شده است که در آن نهرهایی از آب صاف و خالص است که هرگز بوی آن تغییر نکند، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگردد، و نهرهایی از شراب که مایه لذت و خشنودی نوشندگان است و نهرهایی از عسل تصفیه شده و خالص…».

لباس ها و زینت ها

لباس و زینت های بهشتی با چنین تعابیری، توصیف شده اند:
«وَیلبَسونَ ثیاباً خُضراً مِن سُندُسٍ وَ اِستَبرَق؛ لباس های فاخر و زیبایی به رنگ سبز از حریر نازک و ضخیم در برمی کنند» (سورهی کهف، ایهی31)
یا «یحَلَّونَ فیها مِن اَساوِرَ مِن ذَهَب؛ آنها در بهشت با دستبندهایی از طلا آراسته شده اند».
لباس های بهشتی نمی تواند به عنوان ابزاری جهت محافظت بهشتیان از گزند سرما و گرما باشد؛ چرا که در بهشت همه چیز در حد اعتدال است وآفت و آسیبی وجود ندارد، فلذا پوشیدن لباس در آنجا جنبه زینت دارد و در یات فوق نیز تأکید برزیبایی و جذابیت مشخص است.

خدمتگزاران بهشتی

قرآن مجید توصیفات بسیاری از خدمتکاران و پذیرایی کنندگان بهشتی دارد. خدمتگزارانی که دارای خلق و خوی نیک و ظاهری زیبا دارند و گرداگرد، اهل بهشت می گردند و آنان را از نعمات بهشتی و شرابهای طهور سیراب می کنند. آیه24 سوره طور بیان می کنند که:«گرداگرد بهشتیان، نوجوانانی برای خدمت به آنان گردش می کنند که همچون مرواریدهای در صدفند»

نکته قابل توجه این است که طبق تعبیرات دیگر قرآن، قاعدتاً نباید نیازی به خدمتکار در بهشت باشد و هر آنچه بهشتیان بخواهند، فوراً در اختیارشان قرار می گیرد؛ ولی از آن جهت خدمتکاران حضور دارند که اکرام و احترام ویژه نسبت به بهشتیان گذاشته شود و با شکوه بیشتری از آنان پذیرایی شود و چنانکه در یات 17و 18 سورهی واقعه می خوانیم: «پیوسته در اطراف آنها نوجوانانی جاودانی در طراوت و شکوه با کوزه ها و جامهایی از نهرهای جاری بهشتی می گردند».

نویسنده : نرگس کوشا