یکی از بهترین طرق شناخت مدعیان راستین از دروغین(ویژگی های اخلاقی) آنهاست این ویژگی ها می تواند به عنوان قرائن و نشانه های روشن برای نفی یا اثبات حقانیت مدعی مورد استفاده قرار گیرد. توجه تام رسول اکرم به قرآن کریم، سیره نورانی آن حضرت را شایسته تأسی کرده است.«لقد کان فی رسول الله اسوة حسنة»
هر سیره ای به هر میزان و با هر مرتبه از مراتب قرآن هماهنگی کند و به همان اندازه قرآنی است و چون رسول خدا سیره اش را بر حقایق قرآنی تنظیم کرده است سیره آن حضرت کاملترین سیره هاست لذا درباره رسول اکرم آمده است«کان خقله القرآن» اینک برای بهره وری افزونتر از این سیره مبارک اجمال به جمال به برخی موارد که شاهد قرآنی نیز در بردارد اشاره می شود.
الف) عبادت و تهجّد پیامبر اکرم(ص):
خداوند، رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) را به شب زنده داری امر فرمود تا از این طریق به مقام محمود دست یابد.
در سوره اسراء می خوانیم که:«و من الیل فتهجد به نافلة لک عسی ای یبعثک ربک مقاماً محموداً» در کیفیت نماز شب آن حضرت آمده است که:وی آب وضو و مسواک خود را از قبل مهیا می فرمود و مانند یک رزمنده سنگرنشین، خواب ممتد و طولانی نداشت، آن حضرت پس از خوابی کوتاه بیدار می شد و چهار رکعت نماز می خواند و سپس قدری می خوابید و دوباره برمی خواست و به همین ترتیب عمل می کرد.ایشان هر بار که بیدار می شد به آسمان نگاه می کرد و این آیات را تلاوت می کرد:
«ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار»(سوره آل عمران، آیه 191 ـ 190)
این گونه آیات هم انسان را به تفکر در نظام آفرینش تشویق کرده و ضمناً با بیان برخی اوصاف فرزانگان، دیگران را هم به فرزانه شدن ترغیب می کند و هم هدف دارای نظام خلقت را گوشزد می کند و هم روش نیایش در پیشگاه خداوند را برای امن از عذاب دوزخ به سالکان می آموزد.غرض آنکه شب زنده دار واقعی کسی است که عبادت عملی او با عبادت فکری وی هماهنگ باشد از این رو پیامبر گرامی که بر اساس آیه سوره اسراء شب زنده دار بود، بر اساس آیات سوره آل عمران، تفکر در معارف را با شب زنده داری توأم کرد.
ب) ساده زیستی و وارستگی از دنیا:
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) امور زندگی خود را همانند مسایل عبادی بر اساس توجه به قرآن تنظیم می کرد.چنانچه در بی توجهی به دنیا و ساده زیستی آن حضرت از امام صادق(علیه السلام) و امام باقر(علیه السلام) نقل شده که مخازن عالم و کلیدهای آن به رسول اکرم(ص)ارائه شد و او را در انتخاب آنها مخیر کردند بدون اینکه از مقام آن حضرت کاسته شود. ولی آن بزرگوار در بیان انتخاب زندگی ساده برای خود و نیز عدم پذیرش آن فرمود:«الدنیا دار من لادار له و لها یجمع من لا عقل له»
این بی توجهی به مظاهر دنیا و بی رغبتی به آنها نشانه توجه تام رسول اکرم(ص) به معارف قرآن است و از جمله آیاتی که به این مطلب اشاره دارد آیه «فلاتعجبک أموالهم و لا اولادهم» دارایی ها و فرزندان کفار و متکاثران دنیا تو را به شگفت در نیاورد زیرا خدای سبحان عده ای را با مال و فرزند که فتنه اند عذاب می کند.و همچنین آیه «انما اموالکم و اولادکم فتنه» کسانی که در جمع مال و پیدایش و پرورش اولاد حدود الهی را رعایت نکنند گرفتار فتنه اند.از این رو خداوند سبحان به شیطان دستور می دهد که با آنها در مال و اولادشان شریک باشد «و شارکهم فی الأموال و الأولاد»
«و لا تمدن عینیک الی ما متعنا به ازواجاً منهم زهرة الحیوة الدنیا لنفتنهم فیه» ای پیامبر چشمانت به سوی متمکنان گشوده نشود زیرا زرق و برق دنیا در حد شکوفه است و برای کسی میوه نخواهد شد دنیا مانند منطقه سردسیری است که شکوفه اش به بار نمی نشیند و از این رو اگر کسی به متاعی یا مقامی نایل شود ناچار است بر اثر علل طبیعی مانند مریضی و کهنسالی و مرگ و یا علل سیاسی و اجتماعی آن را به دیگری بسپارد و با ساده زیستی راه مستقیم به آسانی طی خواهد شد.از این رو رسول اکرم(ص) فرمود:«نجی المخفون» سبکباران بهتر به مقصد می رسند و اهل نجات اند.
ج) شعارها و اذکار در میدان نبرد
شعار مسلمانان در میدان جنگ به دستور رسول اکرم(ص) تنظیم می شد از این رو دارای مضامینی بلند و هدفدار و آموزنده بود. همان طور که شعار مسلمانان به هنگام نماز، اذان و اقامه است که کلمات آموزنده دارد برخلاف ناقوس ترسایان که زنگی بیش نیست ـ شعار رزمندگان در بعضی از میدان های نبرد «حم لاینصرون» بود که این گونه شعارها، دل های رزمندگان را به قرآن متوجه می کرد.
امیر مؤمنان درباره توجه پیامبر گرامی به قرآن استفاده از آن در هنگام نبرد می فرماید:در جنگ بدر که اولین درگیری نظامی مسلمانان با مشرکان بود رسول خدا را در سجده دیدم که جمله نورانی «یا حی و یا قیوم» را تکرار می کرد و برای نزول نصرت غیبی و امداد الهی آن قدر ذکر مزبور را بازگو کرد تا جنگ پیروز شد.ذکر شریف «یا حی یا قیوم» از اسمای حسنایی است که از قرآن استفاده می شود و در آیة الکرسی و مانند آن به صورت «هو الحی القیوم» آمده است.
د) اهتمام به قرآن
رسول اکرم چون به امتش علاقمند بود تلاش می کرد تا آنها را به کمال انسانی برساند و چون برجسته ترین کمال ها در پرتو درک معارف قرآن و عمل به احکام آن به دست می آید.سعی می کرد تا مردم با قرآن مأنوس باشند و آن را خوب بفهمند و به فهمیده های خود کاملاً عمل کنند از این رو می فرمود گروهی که به قرآن بی احترامی کرده و آن را پشت سر انداختند نه تنها از مزایای شفاعت آن محروم شدند بلکه از گزند شکایت او مصون نبوده و این عمل آنان را به جهنم می رساند.
قرآن در هر جا باشد یا سائق است (سوق دهنده) یا قائد (رهبری کننده). اگر عده ای قرآن را امام و پیشوای خود قرار دادند و خویش را امت آن دانستند، آنان را به بهشت می رساند ولی اگر آن را پشت سر گذاشتند خود را رهبر و امام قرآن قرار دادند و آنرا طبق هوای خود تفسیر کردند قرآن از پشت سر آنها را به جهنم سوق می دهد.
دعوت به پیروی از قرآن سیره رسول خدا بود «وحی الی هذا القرآن لأنذرکم به و من بلغ» چنانکه حتی نزدیک رحلت آنگاه که به دختر گرامی اش حضرت فاطمه می فرمود:فرزندم بعد از مرگ من چهره خود را مخدوش نکن و گریبان چاک نزن گر چه قلب انسان در غم و فراق عزیزش می سوزد و اشک او جاری می گردد لیکن باید صابر و شکور بود.رسول خدا برای اینکه وصیت خود را قرآنی کند این آیه را تلاوت کرد و «و لا یعصیک فی معروف» خداوند در این آیه به پیامبرش می فرماید:زنان با ایمان تو را معصیت نمی کنند، پس آن زنی که در مرگ عزیزش چهره می خراشد و پیراهن می درد معصیت پیامبر کرده است.غرض آنکه رسول اکرم(ص) در این وصیت کوتاه به آیه قرآن اشاره و استدلال فرمودند و این حاکی از اهتمام و انس آن حضرت با کلام الله کریم است.
و) نرمخویی پیامبر اعظم(ص)
پیامبر اکرم پیامبری نرم خوی و خوش برخورد با مردم بود خداوند او را به عنوان پیامبری نرمخو و مهربان توصیف کرده است و ساحت او را از تندی و خشونت و بد اخلاقی مبرا دانسته است و این نرمخویی را به عنوان رحمتی از خداوند برای او قرار داده است پروردگار متعال می فرماید:
«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفرلهم و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی اللّه ان اللّه یحب المتوکلین؛به برکت رحمت الهی در برابر آنان مردم نرم و مهربان شدی واگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می شدند پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب و در کارها با آنان مشورت کن اما هنگامی که تصمیم گرفتی (قاطع باش) بر خدا توکل کن، زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد».
امام حسین به نقل از پدرش، پیامبر را چنین توصیف می کند:او همیشه خندان بود و اخلاق نرمی داشت و تندخو نبود،فحش و ناسزا از او سر نمی زد،از کسی عیب نمی گرفت،کسی را بی مورد مدح نمی کرد و نسبت به چیزی که مورد علاقه اش نبود با اغماض برخورد می کرد.
در سنن النبی به نقل از مکارم الاخلاق طبرسی نقل شده است:که آن حضرت هرگز از کسی انتقام نگرفت بلکه کسانی که را به وی بدی کرده بودند مورد عفو قرار می داد او پیامبر دلسوزی برای مسلمانان بود.
«لقد جاءکم رسول من انفسکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین روف رحیم»
به یقین رسول از خود شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رؤف و مهربان است.
تعریف بالاتر از این نسبت به بنده ای توسط خدا متصور نیست.هر آنچه از زیبایی اخلاق متصور است،خداوند در یک عبارت بسیار کوتاه برای پیامبر اعظم آورده است و او را به عنوان صاحب خوی و خصلت و صفت و صاحب اخلاقی بزرگ ستایش کرده است.«و انک لعلی خلق عظیم؛به درستی که تو ای پیامبر صاحب خلق و خویی بزرگ هستی».
خداوند متعال در جای دیگری از قرآن پیامبر را به عنوان رحمت یاد می کند «و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین» هدف از ارسال آن حضرت رساندن پیام رحمت خداوند متعال است و آمده است تا با خودش آب رحمت را جاری سازد و عالم را از آب رحمت مشروب سازد و وجودش چشمه زلال رحمت خداوند برای همه عالمیان است.آخرین پیامبری است که بشر را به عالم فرشتگان و عالم ملکوت پیوند داده است کلاس او آخرین کلاس گسترش رحمت و نعمت خداوند است برای بندگان.
نویسنده : رویا خان زاده