هر انساني به دنبال اين است که همسر خوبي داشته باشد. از اين رو دغدغه ي هر دختر و پسري دستيابي به همسري شايسته است و پس از ازدواج نيز نخستين پرسش ديگران اين است که آيا همسري خوب دارد يا نه؟
برخي ها در نگاه به اين مساله دچار اشتباه فاحش شده و ميان همسر خوب و همسر آرماني تفاوتي نمي بينند و در جستجوي همسري آرماني هستند که به نظر مي رسد براي بيشتر مردم، نشدني يا حتي محال باشد. البته همسر آرماني با توجه به بينش و نگرش و خواسته هاي شخص متفاوت است و نمي توان معيار يگانه واحدي براي آن بيان داشت. با اين همه، همسر آرماني را مي توان همسري دانست که از هيچ نظر با خواسته هاي مرد مخالفت نورزد و همه ي آنچه را که او نياز دارد برآورده کند. بطور طبيعي چنين چيزي شدني نيست؛ زيرا هر کسي مي کوشد تا خواسته هاي خود را برآورده کند که در اين ميان تفاوت هايي در سليقه و علاقه و اموري ديگر ولو جزيي وجود دارد که اجازه ي چنين تحرکي را نخواهد داد.
بنابراين آنچه مي تواند مطلوب هر کسي باشد همسر خوب است که آن نيز با توجه به بينش، نگرش و گرايش اشخاص متفاوت بوده و از اموري دست نيافتني است و مي توان همسري يافت که به مفهوم واقعي همسر خوبي باشد.
در نوشتار حاضر با توجه به آموزه هاي قرآن کوشش شده تا همسر خوب شناخته و صفات و ويژگي هاي او بازگو شود و بر پايه ي معيارهاي قراني شيوه ي همسرداري خوب بيان شود.
در تحليل قرآني، زن و مرد لازم و ملزوم يکديگرند، بنابراين هيچ گاه نمي توانند کمالي را بي يکديگر جستجو کنند. دستيابي به کمال مطلق زماني شدني است که زن و شوهر به عنوان جفت و همسر در کنار هم قرار بگيرند و براي تعالي و تکامل يکديگر بکوشند. ارتباط ميان زن و شوهر همانند ارتباط جزء و کل است که به يکديگر نياز جدي دارند و نمي توانند بدون هم کامل باشند. کمال در اينجا به معناي ضد نقيض است. به اين معنا که زن بي مرد يا مرد بي زن موجودي ناقص است و زماني به کمال مي رسد که در کنار هم زوج را تشکيل دهند. زن و شوهر، اگر تشبيه، گول زننده و فريبنده نباشد مانند دولنگه کفش هستند. آن دو کنار هم و با زوجيت است که از نقص بيرون مي آيند و در کنار هم مي توانند به کمالي دست يابند که فراتر از حد تصور است.
در تحليل قرآني زن و مرد، لازم و ملزومي هستند که بي يکديگر معنا و مفهوم درستي نخواهند يافت و به تکامل مطلق دست نمي يابند؛ زيرا آرامش زن به مرد است و مرد بي زن از نقص وجود خود رنج مي برد. از اين رو نمي توانند بي يکديگر حتي مقدمات تکامل را فراهم آورند، چه رسد به اينکه بتوانند به پر پرواز دست يابند.
قران بر عنصر زوجيت در هستي بسيار تأکيد مي ورزد و مي گويد که همه چيز را بر پايه ي زوجيت آفريده است. دسته بندي قرآن نشان مي دهد که هر کسي مي تواند در دو سوي کفر و ايمان يا حتي ميانه در نفاق باشد. اين گونه است که تفکر و بينش هر کسي مي تواند در چگونگي انتخاب و رفتار وي تأثير اساسي به جاي بگذارد. همسري که دنيا را از دريچه ي کفر و ماديت مي نگرد با همسرش به گونه يي رفتار مي کند که جهان بيني او را تشکيل مي دهد. حالت نفاق در حوزه ي ديني به نفاق در رفتار خانوادگي نيز گسترده مي شود. آدم هايي که با خداي خويش نفاق مي ورزند بطور حتم با همسر خويش نيز رفتار منافقانه در پيش مي گيرند.
قرآن در مسأله انتخاب همسر به عنوان زوجي که کامل کننده ي وجود و شخصيت اوست تأکيد فراوان مي ورزد و معيارهايي را براي انتخاب همسر بيان مي کند. قرآن، درباره ي لزوم رعايت شايستگي و اهميت اوصاف همسري که انسان برمي گزيند يا اگر ازدواج با همسر نامناسبي صورت گرفته، بايد اين شايستگي را در او پديد آورد. مباحثي را مطرح کرده و درباره ي همسران نامناسب که گاه در حد دشمن مي توانند کانون خانواده را فاسد کنند، هشدار مي دهد: «يا ايها الذين ءامنو ان من ازواجکم و اولادکم عدولکم فاخذوهم...» (تغابن، آيه 14)
تکيه ي قرآن در موارد متعدد بر صلاحيت و شايستگي همسر، مفهومي عام است و شامل جنبه هاي گوناگون ظاهري همانند زيبايي جسمي و معنوي (ديني و اخلاقي) نيز مي تواند باشد.
از ديگر ويژگي هاي همسر مناسب آن است که از نظر جسمي سالم باشد و بتواند نيازهاي مرد را به عنوان همسر برآورده کند. نازايي يکي از مشکلاتي است که در برخي از زنان دچار آن هستند. هرچند که اين مساله به طور عادي پيش از ازدواج مشخص نمي شود، ولي در ادامه ي زندگي خلل وارد مي کند و آسايش را از خانه بيرون مي برد، مگر آنکه همسر از نظر روحي و رواني در مرتبه يي از تقوا باشد که بتواند بي فرزندي را تحمل کند يا با حفظ همسر و ازدواج ديگري اين خواسته ي خود را برآورده کند. قرآن در گزارشي به مساله نازايي همسران برخي از پيامبران از جمله حضرت ابراهيم خليل الله(علیه السلام) و زکريا(علیه السلام) اشاره مي کند. در گزارشي که از مساله ي اجابت دعاي زکريا (ع) به دست مي دهد بيان مي کند: «و اصلحنا له زوجه»: ما همسر و جفت زکريا را از نظر جسمي اصلاح کرديم.
در برخي آيات، صفاتي مشخص، براي همسران شايسته ذکر شده است: از جمله در آيه ي 9 سوره ي انبياء به سه ويژگي خانواده ي زکريا اشاره شد: اينکه در انجام کار خير شتاب مي کردند، در همه حال، خدا را مي خواندند و همواره در برابر او خشوع داشتند. خداوند در آيه ي 5 سوره ي تحريم، شش صفت را براي همسران شايسته برشمرده که الگوي خوبي براي همه ي مسلمانان، هنگام انتخاب همسر است: 1- «اسلام» 2- «ايمان» 3- «اطاعت» 4- «توبه» 5- «عبادت خداوند» 6- «اهل گناه نبودن».
بنابراين همسر خوب، همسري است که در برابر شوهر مقاومت نکند و با اطاعت و فرمانبرداري از همسر در چارچوب رفتارهاي پسنديده و اخلاقي و قوانين شرعي، از محدوده ي حق و حقيقت تجاوز نکند.
در قرآن افزون بر مسأله ي حق و عدالت به مسأله ي احسان نيز توجه شده است. احسان امري فراتر از عدالت است؛ زيرا محسن کسي است که در حوزه ي هنجاري و اعمال نيک و صالح فراتر از وظيفه گام نهد و با عنايت ويژه يي به ديگران کمک مي رساند. از مصاديق احسان مي توان به عفو و گذشت و ايثار و از خود گذشتگي اشاره کرد. در زندگي خانوادگي هر چند همانند ديگر حوزه هاي فردي و اجتماعي، اصالت با عدل و عدالت است و هر کسي مي بايست حقوق طرف مقابل را بر پايه ي اصول عدالت رعايت کند، ولي زندگي خانوادگي به گونه يي پيچيده است که انسان بي اصل احسان نمي تواند زندگي کامل و موفقي داشته باشد.
در بسياري از موارد ضروري است که همسر از حق خويش بگذرد و کوتاه آيد و به حکم احسان رفتار کند. از اين رو گفته اند که اساس زندگي خانوادگي و همسرداري، عفو و گذشت و احسان است. نيکوکاري و احسان، خانواده را با عشق و محبت به سمت و سويي مي برد که در اصطلاح آن را «خوشبختي» مي نامند.
با توجه به مطالب ذکر شده، همسر خوب و آرماني به مفهوم درست و واقعي همسري است که ملاک و معيار خود را در زندگي مشترک احسان و عفو و گذشت قرار دهد و با عاطفه و احساسات، زندگي دروني خانواده را مديريت کند. اين به آن معنا نيست که شخص، اصول عدالت و عقل و احکام آن را ناديده گيرد، بلکه از آن جايي که احسان امري فراتر و برتر از عدالت است کسي که احسان مي کند به طريق اولي اهل عدالت است و همان گونه که از عاطفه و احسان براي مديريت خانواده، بهره مي گيرد، از عقل و عدالت براي ساماندهي آن نيز به بهترين شکل ممکن سود مي برد.