احادیث و روایات بسیاری در خصوص حضرت صاحب الزمان آمده است.از نحوه تولد، زندگی ایشان، دوران غیبت صغری و كبری ، ظهور و علائم آن حكومت و... . اما در این میان با توجه به سوره‌های قرآن كریم می‌توان آیاتی را دید كه به اثبات و حقانیت و قطعی بودن ظهور ایشان اشاره دارد. در این سری مطالب سعی خواهد شد تا به بررسی سوره‌های قرآن كریم و نشانه‌های حضرت مهدی(علیه السلام) در آیات شریفه بپردازیم.
«الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلاه و مما رزقناهم ینفقون»
یعنی:« آنان كه به غیب ایمان می‌آورند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می‌كنند.»
تفسیر در رابطه با این آیه شریفه بسیار است. شیخ صدوق در كتاب كمال الدین از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می‌كند كه فرمودند: هركس اقرار به ظهور امام زمان كند ایمان به غیب آورده است.
متقین در این آیه شریفه شیعیان علی هستند و (غیب) حجت غایب است. دلیل این معنی آیه
« فقل انما الغیب لله فانتظروا انی معكم من المنتظرین »(یونس-20) « یعنی : ای پیغمبر بگو غیب مال خداست پس منتظر باشید كه من نیز با شما از منتظرانم.
در این آیه گروهی دیگر از مفسران حضرت مهدی را از مصادیق »یومنون بالغیب« دانسته و یكی از ویژگی‌های آن حضرت را غایب قلمداد كرده‌اند.
برخی دیگر از مفسران روز رجعت را از لحاظ اینكه از اموری است كه از نظر ما غایب است مصداق آیه شریفه دانسته و ایمان به غیبت در » یومنون بالغیب« را ایمان به رجعت دانسته اند.» تفسیر صافی ج 1 - بیان السعاده ج 1»
در همین سوره بقره مفسران درباره آیه «و من الناس من یقول آمنا بالله و بالیوم الاخر و ما هم بمومنین»
یعنی : و برخی از مردم می‌گویند ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‌ایم ولی گروندگان »راستین« نیستند.(بقره-8) می‌گویند كه عبارت و بالیوم الاخر در زمینه مهدویت مورد توجه برخی از مفسران قرار گرفته و آن را به روز رجعت یا روز امام مهدی(علیه السلام) تفسیر نموده‌اند.
«اولئك الذین اشتروا الحیاة الدنیا بالاخره فلا یخفف عنهم العذاب و لاهم ینصرون»
همین كسانند كه زندگی را به بهای دیگر خریدند پس نه عذاب آنان سبك گردد و نه ایشان یاری شوند.
در خصوص این آیه برخی از مفسران شیعه از این آیه فلسفه برخورد حضرت با مخالفین را تبیین نموده اند: تفسیر صافی ج 1- البرهان ج1 ص 267- تفسیر جامع ج 1 ص 206
«فاستبقوا الخیرات این ما تكونوا یات بكم الله جمیعا ان الله علی كل شیء قدیر»
یعنی: پیشی گیرید اعمال نیك را هرجا كه باشید خدا همه شما را خواهد آورد زیرا خداوند به هر چیزی تواناست.
در غیبت نعمانی از حضرت امام صادق علیه السلام روایت نموده كه فرمود: این آیه درباره قائم آل محمد (علیه السلام) و یاران او نازل شده و آنها پیش از آنكه موقع آمدنشان معلوم گردد اجتماع می‌كنند.
«تلك الایام نداولها بین الناس»
یعنی این روزها را میان مردم می‌گردانیم.
روایت شده است كه امام صادق (علیه السلام) فرمود:
از زمان خلقت آدم همیشه دولتی از خدا و دولتی از شیطان بوده پس در این زمان دولت خدا كو؟ آگاه باشید كه صاحب دولت خدا قائم آل محمد(علیه السلام) است.
«الیوم یئس الذین كفروا من دینكم فلا تخشوهم واخشون»
یعنی امروز كسانی كه راه كفر پیش گرفته‌اند از دین شما نومید شدند پس از آنها نترسید بلكه از قهر من بترسید.
در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام نقل می‌كند كه در تفسیر این آیه فرمود:
آن روز، روز ظهور صاحب الزمان است كه بنی امیه نومید می‌شوند و آنها هستند كه كافر گشته و از آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) نومید می‌باشند.
«یا ایها الذین آمنوا كونوا قوامین لله شهدا بالقسط...»
یعنی ای كسانی كه ایمان آوردید برای خدا به داد برخیزید و به عدالت شهادت دهید. صاحب تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن در تبیین مفهوم قوامین به قائم به عنوان یكی از لقب‌های حضرت مهدی اشاره كرده است.
«و من الذین قالوا انا نصاری اخذنا میثاقهم فنسوا حظّا ًمما ذكروا به فاغرینا بینهم العداوه و البغضاء الی یوم القیامه و سوف ینبئهم الله بما كانوا یصنعون»
و از كسانی كه گفتند ما نصرانی هستیم از ایشان نیز پیمان گرفتیم و بخشی از آنچه را بدان اندرز داده شده بودند فراموش كردند و ما هم تا روز قیامت میانشان دشمنی و كینه افكندیم و بزودی خدا آنان را از آنچه می‌كرده‌اند خبر می‌دهد. درباره این آیه بعضی از مفسران با توجه به (حظا مما ذكروا به) از حضرت امام صادق علیه السلام نقل كرده‌اند كه فرمود: اما انهم سیذكرون ذلك الحظ مع القائم منا عصابه منهم.
اشاره می‌كنند كه درباره بهره بردن اصحاب عام یعنی همان مومنان صالح كه از سراسر جهان به حضرت خودشان را می‌رسانند، می‌باشد. « كنز الدقائق ج 4» البته گروهی از مفسران می‌گویند كه این آیه درباره چگونگی غلبه اسلام بر سایر ادیان در زمان حكومت صاحب الزمان(علیه السلام) می‌باشد. « تفسیر نمونه ج 4 »
«قالوا و الله ربنا ما كنا مشركین»
یعنی : گفتند به خدا قسم ما شرك نبودیم.
در كافی آمده است كه امام باقر علیه السلام در مورد این آیه می‌فرمایند: یعنی آنها هنگام ظهور امام زمان(علیه السلام) می‌گویند: ما منكر ولایت امیرالمومنین(علیه السلام) نبودیم . البته آیه بعد هم به این موضوع اشاره می‌كند.
انظر كیف كذبوا علی انفسهم و ضل ما كانوا یفترون،
یعنی: ببین چگونه دروغ بر خود بستند و آنچه را افترا می‌بستند فراموش كردند؟
«و قالوا لولا نزّل علیه آیه من ربه قل ان الله قادر علی ان ینزل آیه ولكن اكثرهم لایعلمون»
یعنی: گفتند: چرا معجزه‌ای از سوی پروردگارش بر او نازل نشده است؟ بگو: بی تردید خدا قادر است كه پدیده ای شگرف فرو فرستد لیكن بیشتر آنان نمی‌دانند.
بسیاری از مفسران شیعه با تكیه به روایت امام باقر علیه السلام در اینكه خداوند قادر است كه پدیده‌ای شگرف فرو فرستد می‌گویند كه منظور دابته الارض، خروج دجال و نزول حضرت عیسی می‌باشد. «كنزالدقائق ج 4- تفسیر جامع ج 2»
«یوم یاتی بعض آیات ربك لاینفع نفسا ایمانها لم تكن آمنت من قبل»
یعنی: روزی كه بیاید یكی از آیات پروردگارت ایمان كسانی كه قبلا ایمان نیاورده‌اند سودی نبخشد
صدوق در كمال الدین و ثواب الاعمال از حضرت صادق علیه السلام روایت می‌كند كه فرمود:«آیات » ائمه هستند و « بعض آیات» قائم آل محمد(علیه السلام) است. البته مفسران علاوه بر این با اشاره بر كل آیه 158 آن را نشانه ظهور حضرت مهدی و نزول حضرت عیسی برشمرده اند و گروهی طلوع خورشید از مغرب را اضافه می‌كنند.
«و اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاكبر»
یعنی در روز حج بزرگ از جانب خدا و رسولش به مردم اعلان می‌شود.
در تفسیر عیاشی از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) روایت شده است كه فرمودند: «حج بزرگ» ظهور قائم و « اعلان» دعوت مردم است.
«و قاتلوا المشركین كافّه كما یقاتلونكم كافه و اعلموا ان الله مع المتقین»
یعنی با همه مشركین پیكار كنید چنانكه آنها ( اگر دسترسی پیدا كنند) با شما نبرد كنند و بدانید كه خداوند با پرهیزگاران است.
در تفسیر عیاشی از زراره روایت است كه گفت: از امام صادق علیه السلام راجع به این آیه سئوال شد پدرم امام باقر علیه السلام فرمودند: هنوز تاویل آن نیامده است . اگر قائم ما قیام كند، آن كس كه او را می‌بیند تاویل آن را به خوبی خواهد دید. با ظهور او شعاع دین پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) چنان بالا گیرد كه در روی زمین شرك و بدبینی نماند چنانكه خداوند فرمود: و قاتلوهم حتی لاتكون فتنه ویكون الدین كله لله: یعنی با آنها پیكار كنید تا فتنه‌ای نماند و تمام دین از آن خداوند باشد.
«یریدون ان یطفئوا نورالله بافواههم و یابی الله الا ان یتمّ نوره و لو كره الكافرون»
یعنی: می‌خواهند نور خدا را با سخنان خویش خاموش كنند ولی خداوند نمی‌گذارد تا نور خود را كامل كند هرچند كافران را خوش نیاید. برخی از مفسران با نقل روایتی از امام صادق علیه السلام به تلاش فرعون برای از بین بردن حضرت موسی و بنی امیه و بنی عباس برای از بین بردن نسل اهل بیت(علیهم السلام) اشاره نموده و شباهت حضرت مهدی(علیه السلام) به حضرت موسی را در ولادت بیان كرده‌اند. برخی دیگر از مفسران از امام كاظم نقل كرده‌اند كه این آیه را به حاكمیت دین حق بر تمام ادیان در وقت قیام حضرت مهدی مطرح نموده‌اند.
«فقل انما الغیب لله فانتظروا انی معكم من المنتظرین»
یعنی : ای پیغمبر، بگو غیبت مال خداست پس منتظر باشید كه من نیز با شما از منتظرانم. كه این آیه به فضیلت انتظار اشاره می‌كند.
«و لئن اخّرنا عنهم العذاب الی امّة معدوده لیقولن ما یحبسه الایوم یاتیهم لیس مصروفا عنهم و حاق بهم ما كانوا به یستهزون»
یعنی: اگر عذاب را تا مدت معینی به تاخیر بیندازم حتما خواهد گفت: چه چیز آن را بازداشت؟ آگاه باش روزی كه عذاب به آنها برسد از ایشان بازگشتنی نیست و آنچه را كه مسخره می‌كردند آنان را فرو خواهد گرفت. از امام علی(علیه السلام) در مورد « امه معدوده» نقل شده است كه فرمودند :
اصحاب قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند كه 313 نفرند «اصحاب القائم الثلاث مائه و البضعه عشر»آیه 86 سوره مباركه هود: «بقیة الله خیر لكم ان كنتم مومنین و ما انا علیكم بحفیظ» یعنی: اگر مومن باشید، باقیمانده خدا برای شما بهتر است و من بر شما نگاهبان نیستم. در این آیه گروهی با اشاره بقیة الله آن را به عنوان یكی از ویژگی‌های خاص صاحب الزمان(علیه السلام) می‌دانند.
نویسنده: سید علی مقدم