حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ به قدری محبوبیت اجتماعی پیدا كرده و عزّت فوق العادهای نزد مردم مصر داشت كه پس از فوتش بر سر محل به خاك سپاریش نزاع شد. هر طایفهای میخواست جنازه یوسف در محل آنها دفن شود، تا قبر او مایه بركت در زندگیشان باشد. بالاخره رأی بر این شد كه جنازه یوسف را در رود نیل دفن كنند، زیرا آب رود كه از روی قبر رد میشد مورد استفاده همه قرار میگرفت و با این ترتیب همه مردم به فیض و بركت وجود پاك حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ میرسیدند.
صبر بسیار بباید پدر پیر فلك را تا دگر مادر گیتی چون تو فرزند بزاید
جنازه حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ را در میان رود نیل دفن كردند تا زمانی كه حضرت موسی ـ علیه السلام ـ میخواست با بنی اسرائیل از مصر خارج شود. در این هنگام جنازه را از قبر درآورده و به سوی فلسطین آورده و دفن كردند، تا به وصیت حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ عمل شده باشد. خداوند به پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ خطاب نموده و میفرماید:
«ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیبِ نُوحِیهِ إِلَیكَ وَ ما كُنْتَ لَدَیهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَ هُمْ یمْكُرُونَ؛ اینها از اخبار غیبی است كه به تو وحی كردیم، تو نزد برادران یوسف نبودی در آن موقعی كه مكر كردند (تا یوسف را به چاه بیفكنند).»(1)
«لَقَدْ كانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَهٌ لِأُولِی الْأَبْصار...؛ در داستانهای ایشان (یوسف و یعقوب و برادران یوسف و داستانهای پیامبران دیگر)، درسهای آموزندهای برای صاحبان بصیرت است.»(2)
این داستانها حاكی از واقعیتهای حقیقی است، نه آن كه آنها را ساخته باشند.(3)
جالب توجه این كه: مدتی ماه (بر اثر ابرهای متراكم) بر بنی اسرائیل طلوع نكرد (هرگاه میخواستند از مصر به طرف شام بروند احتیاج به نور ماه داشتند و گرنه راه را گم میكردند) به حضرت موسی ـ علیه السلام ـ وحی شد كه استخوانهای یوسف را از قبر بیرون آورد (تا وصیت او انجام گیرد) در این صورت، ماه را بر شما طالع خواهم كرد.
موسی ـ علیه السلام ـ پرسید كه چه كسی از جایگاه قبر یوسف آگاه است؟ گفتند: پیرزنی آگاهی دارد. موسی ـ علیه السلام ـ دستور داد كه آن پیرزن را كه از پیری، فرتوت و نابینا شده بود، نزدش آوردند. حضرت موسی ـ علیه السلام ـ به او فرمود: «آیا قبر یوسف را میشناسی؟»
پیرزن عرض كرد: آری.
حضرت موسی ـ علیه السلام ـ فرمود: ما را به آن اطّلاع بده.
او گفت: اطلاع نمیدهم مگر آن كه چهار حاجتم را بر آوری:
اول: این كه پاهایم را درست كنی.
دوم: اینكه از پیری برگردم و جوان شوم.
سوم: آن كه چشمم را بینا كنی.
چهارم: آن كه مرا با خود به بهشت ببری.
این مطلب بر موسی ـ علیه السلام ـ بزرگ و سنگین آمد. از طرف خدا به موسی ـ علیه السلام ـ وحی شد، حوائج او را برآور. حوائج پیر زن برآورده شد. آن گاه او مكان قبر یوسف ـ علیه السلام ـ را نشان داد. موسی ـ علیه السلام ـ در میان رود نیل جنازه یوسف ـ علیه السلام ـ را كه در میان تابوتی از مرمر بود بیرون آورد و به سوی شام برد. آن گاه ماه طلوع كرد. از این رو، اهل كتاب، مردههای خود را به شام حمل كرده و در آن جا دفن میكنند.(4)
جنازه یوسف ـ علیه السلام ـ را (بنابر مشهور) كنار قبر پدران خود دفن كردند. اینك در شش فرسخی بیت المقدس، مكانی به نام قدس خلیل معروف است كه قبر یوسف ـ علیه السلام ـ در آن جا است.
حُسن عمل و نیكوكاری این نتایج را دارد كه خداوند پس از حدود چهار صد سال با این ترتیبی كه خاطر نشان شد، طوری حوادث را ردیف كرد، تا وصیت حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ به دست پیامبر بزرگ و اولوا العزمی چون حضرت موسی ـ علیه السلام ـ انجام شود، و به بركت معرّفی قبر یوسف ـ علیه السلام ـ به پیر زنی آن قدر لطف و عنایت گردد.(5)
از قدیم و ندیم این مثل معروف است: «چوب خدا صدا ندارد، گر بخورد دوا ندارد.» ولی باید گفت: گاهی انسان به خوبی، صدای چوب خدا را احساس میكند، و لطف و كرم خداوند هم آن قدر هست كه اگر باز انسان گنهكار تا نفس دارد با این كه چوب خورده، با دلی پاك به سوی خداوند برود، قطعاً از دوای رحمت خداوند بهرهمند خواهد شد. اینك به این نمونه دقت كنید:
طبق روایاتی كه از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است، حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ با گروهی از ارتشیان خود با اسكورت منظّم و با شكوه خاصّی به استقبال یعقوب ـ علیه السلام ـ آمدند. وقتی كه نزدیك هم رسیدند، یوسف بر پدر سلام كرد و كاملاً احترام نمود، ولی همین كه خواست از مركب پیاده شود، شكوه و عظمت خود را كه دید، مناسب ندید كه از مركب پیاده شود (یك لحظه ترك اولی كرد!) جبرئیل بر او نازل شد، به یوسف گفت: دست خود را باز كن، چون یوسف دست خود را باز كرد، نوری از كف دست او به طرف آسمان ساطع گشت. یوسف گفت: این نور چیست؟
جبرئیل گفت: این نور نبوّت است كه از صلب تو خارج شد، به خاطر آن كه لحظهای پیش پدر تواضع نكردی و در برابر او پیاده نشدی.(6)
این روایت را صاحب مجمع البیان از كتاب «النّبوّه» نقل میكند. و در صافی مرحوم فیض از كافی و علل الشّرائع نقل مینماید. سپس به نقل از تفسیر علی بن ابراهیم میگوید: امام هادی ـ علیه السلام ـ فرمود:
وقتی جبرئیل به امر خداوند، نور نبوّت را از صلب یوسف ـ علیه السلام ـ خارج كرد، آن را در صلب «لاوی» یكی از برادران یوسف قرار داد، زیرا لاوی برادران را از كشتن یوسف ـ علیه السلام ـ نهی كرده بود.(7)
خداوند او را به این ترتیب به پاداشش رسانید. او به این افتخار رسید كه پیامبران بنی اسرائیل از ناحیه فرزندان او به وجود آیند؛ حضرت موسی ـ علیه السلام ـ پسر عمران بن یصهر بن واهث بن لاوی بن یعقوب میباشد.(8)
آری، یوسف ـ علیه السلام ـ بر اثر پرهیزكاری و خدا ترسی، آن چنان مقام ارجمندی در پیشگاه خدا پیدا كرد كه در روایت آمده: هنگامی كه پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در شب معراج، به آسمان سوم رسید، یوسف ـ علیه السلام ـ را در آن جا به گونهای دید كه:
«كانَ فَضْلُ حُسْنِهِ عَلی سایرِ الْخَلْقِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَیلَهِ الْبَدْرِ عَلی سایرِ النُّجُومِ؛ زیبائیش نسبت به سایر مخلوقات، همانند زیبایی ماه در شب چهارده نسبت به ستارگان بود.»(9)
نوشتهاند: زلیخا پیر فرتوت و تهیدست شده بود به طوری كه گدایی میكرد، روزی دید موكب شكوهمند یوسف ـ علیه السلام ـ در حال عبور است، خود را به یوسف رساند و گفت:
«سُبْحانَ الَّذِی جَعَلَ الْمُلُوكَ عَبِیداً بِمَعْصِیتِهِمْ وَ الْعَبِیدَ مُلُوكاً بِطاعَتِهِمْ؛ پاك و منزّه است خداوندی كه پادشاهان را به خاطر معصیت و گناه برده كرد، و بردگان را به خاطر اطاعت، پادشاه نمود».
حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ وقتی كه او را شناخت به او لطف و احسان كرد. به دعای یوسف ـ علیه السلام ـ او جوان شد، و یوسف با او ازدواج نمود و از او دارای فرزندانی گردید.(10)
در بعضی از روایات علت این ازدواج چنین بیان شده: زلیخا از زیبایی یوسف ـ علیه السلام ـ یاد كرد، یوسف ـ علیه السلام ـ به او فرمود: «چگونه خواهی كرد كه اگر چهره پیامبر آخر الزّمان حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ را بنگری كه در جمال و كمال از من زیباتر است.» محبت پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در دل زلیخا جا گرفت، یوسف از طریق وحی الهی، این را دریافت، از این رو طبق دستور خدا، با او ازدواج كرد.(11)