سوره های مكی و مدنی (قسمت سوم)

در سوره ق درباره قيامت آمده: «و نزلنا من السما ما مباركا فانبتنا به جنات و حب الحصيد، و النخل باسقات لها طلع نضيد، رزقا للعباد و احيينا به بلدة ميتا كذلك الخروج» و «افعيينا بالخلق الاول بل هم في لبس من خلق جديد».(1)

در سوره مؤمنون، مي فرمايد: «افحسبتم انما خلقناكم عبثا و انكم الينا لا ترجعون».(2)
در سوره جاثيه مي فرمايد: «ام حسب الذين اجترحواالسيئات ان نجعلهم كالذين امنوا و عملوا الصالحات سوا محياهم و مماتهم سا ما يحكمون، و خلق اللّه السماوات و الا رض بالحق و لتجزي كل نفس بما كسبت و هم لا يظلمون».(3)
از اين قبيل آيات كه مشتمل بر انواع مباحث برهاني و خطابي است در سورهاي مكي فراوان است با توجه به اشكالات فوق و جواب هاي نقضي و حلي كه بيان شد، نمي توان آيات قرآن را متاثر از محيط دانست ولي با توجه به هم وار ساختن مسير دعوت و ايجاد زمينه گسترش اسلام، بين سوره هاي مكي و مدني تفاوت هايي وجود دارد هر حركتي در آغاز با مشكلات فراواني روبروست كه بايد نخست دررفع آن ها كوشيد و تلاش شود كه راه اين حركت هم وار گردد آن گاه كه مسير آماده شد، مي توان بر گسترش و افزايش جلوه هاي خود رونق بيش تري داد، اهداف ومقاصد خود را به طور علني آشكار نمود و دعوت خود را با بيان شريعت قرين ساخت بنابراين اسلوب و شيوه بيان و نحوه دعوت در دو حالت ياد شده با هم تفاوت مي كند، و نبايد انتظار داشت آن چه را كه در آخر گفته مي شود، در آغاز اعلام گردد.
 

• (1). ق 50: 15 و 11 ـ 9.
• (2). مؤمنون 23: 115.
• (3). جاثيه 45: 22 ـ 21.