تفسیر قرآن

چکیده: آیه هفتم سوره مبارکه حمد یا فاتحةالکتاب از جمله آیاتی است که در معنای آن، میان مفسّران و مترجمان قرآن کریم اختلاف است. در این نوشتار، قسمت پایانی این آیه کریمه، یعنی «غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّین» مورد توجّه می‌باشد که هم در اِعراب و نقش کلمات و هم در تفسیر و ترجمه آنها تفاوت قابل توجّهی میان عالمان قرآنی مشاهده می‌شود.
قرن چهارده از نظر شمار تفسيرهاي نگاشته شده، سرآمد قرنهاي گذشته است. آمار و ارقامي كه از تفسير و تفسيرنويسان وجود دارد، در هر قرني بيش از 25 تا 35 تفسير را نشان نمي دهد، درحالي كه در قرن چهارده، شمار تفاسير مهم و مطرح قرآن به بيش از شصت تفسير مي رسد كه بيش از دو برابر قرن پيشين است. از نظر كيفي نيز، گونه گوني و دگرديسي ها و تغييراتي كه در گرايشها و روشهاي تفسير رخ نموده است، شايد درخور سنجش با هيچ قرني نباشد .    
چکیده:  روایات معصومین(علیهم السلام) در کنار قرآن کریم، همواره به عنوان یکی از منابع مهم تفسیر در بین مسلمانان مطرح بوده است. مسلماً استفاده از این روایات، نقش مؤثری در رفع ابهامات و اشکالات ایجاد شده در ذهن برخی از خوانندگان و نیز انتقال مناسب تر مطالب و اهداف قرآن به زبان مقصد دارد. در این نوشتار پس از ذکر نکات مهم تفسیری و نیز روایات وارده ذیل برخی آیات، نمونه هایی از تأثیر روایات در ترجمه آیات بیان می شود. در برخی ترجمه ها با توجه به اهتمام مترجم به استفاده از آیات، این تأثیر مشهودتر است، اما در برخی دیگر، روایات تفسیری نقشی در ترجمه ندارد.
چکیده: روایات معصومین(علیهم السلام) در کنار قرآن کریم، همواره به عنوان یکی از منابع مهم تفسیر در بین مسلمانان مطرح بوده است. مسلماً استفاده از این روایات، نقش مؤثری در رفع ابهامات و اشکالات ایجاد شده در ذهن برخی از خوانندگان و نیز انتقال مناسب تر مطالب و اهداف قرآن به زبان مقصد دارد. در این نوشتار پس از ذکر نکات مهم تفسیری و نیز روایات وارده ذیل برخی آیات، نمونه هایی از تأثیر روایات در ترجمه آیات بیان می شود. در برخی ترجمه ها با توجه به اهتمام مترجم به استفاده از آیات، این تأثیر مشهودتر است، اما در برخی دیگر، روایات تفسیری نقشی در ترجمه ندارد.  
چکيده: درس تفسير موضوعی قرآن کريم جايگاه ممتازی ميان دروس معارف اسلامی دارد. از اين رو با گذشت چهار سال از ارائه آن در دانشگاه ها، بررسی اهداف مورد نظر اين درس و وضعيت فعلی متون درسی آن ضروری است. اين مقاله ضمن بررسی سرفصل های درس تفسير موضوعی قرآن و متون منتشر شده آن از سوی دانشگاه معارف اسلامي، به ارزيابی اجمالی آنها و راهکارهای ارتقا آن پرداخته است.
مقدمه يكي از مباحث اساسي و مقدماتي تفسير قرآن كريم، مبحث مباني و روش هاي تفسيري است. در اين مبحث از اصطلاحاتي چون مباني، اصول، قواعد و نيز روش ها، گرايش ‏ها و مكاتب تفسيري نام برده می شود. واقعيت آن است كه بيشتر مفسّران در آغاز تفسير، مباني و روش هاي تفسيري خود را منقّح نساخته اند و حتي تعريفي از اين اصطلاحات عرضه نكرده اند. از آنجا كه اين مباحث، با اين عناوين، مباحثي نوظهوراست، چه بسا در يك مورد از اصطلاحات مختلفي استفاده شود. از اين رو گاهي به جاي روش هاي تفسيري از اصطلاحات گرايش هاي تفسيري، مذاهب يا مكاتب تفسيري استفاده می شود. همچنين گاهي واژه هاي مباني، اصول و قواعد به جاي يكديگر به كار می روند، موجب خلط مفاهيم و اصطلاحات می شوند.
عمده اختلافات تفسيرى از سه ناحيه ناشى می شود: متن قرآن، موقعيت نزول آيات و شخصيت مفسر . در متن قرآن امورى چون الفاظ چند معنا، تعارضات ظاهرى و اختلاف قرائات و در خصوص موقعيت نزول قرآن اسباب نزول و شرايط اقتصادى و اجتماعى و در زمينه مفسر، عواملى مثل منابع استنادى، باورهاى اعتقادى و جهت‏گيری هاى عصرى و شيوه هاى پردازشى اختلافات تفسيرى را موجب شده است . شرح اين مطالب را در اين مقاله مطالعه كنيد .
به راستی راز مانایی قرآن چیست که در گسترهِ تاریخ، اندیشه های بلند آن فرو نکاسته و سیطرهِ نفوذ و قدرت آن فزاینده بوده است. بی شک می توان گفت: این کتاب که سرچشمه بالندگی و اندیشه ورزی است و بن مایه ها و اساس تمدن اسلا‌می بر پایه آموزه های آن استوار گشته است، همواره، همگان را به تفکر و تعقل فراخوانده و راههایی برای نگرش ها و تفسیرهای ژرف کاوانه در ساحت های گونه گون گشوده است تا نگاه تشنه و جست وجوگر اندیشمندان را سیراب کند. با توجه به اهمیت این امر بر آن شدیم در اقتراح «پژوهش های قرآنی و رویکردهای جدید تفسیری» از نظرات کارشناسانه آیت الله معرفت و استادان محترم، حجج‌اسلا‌م آقایان فاکر، بابایی و دکتر رضایی اصفهانی بهره ببریم.
الفاظ قرآن را باید بر همان مفاهیم عرفی و لغوی آن حمل کرد، مگر این که قرینه ‏ای از عقل یا نقل، در درون یا بیرون آیات وجود داشته باشد که دلالت ‏بر معانی دیگری کند، ولی از تکیه کردن بر قرائن مشکوک باید پرهیز کرد، و آیات قرآن را با حدس و گمان تفسیر ننمود.
چکيده: چگونگي فهم مفردات قرآن در فرآيند تفسير، تابع ضوابطي است و از مباني خاصي ريشه می گيرد. اين مقاله با واکاوي متن تفسير الميزان درصدد به دست دادن مباني فهم مفردات قرآن از ديدگاه علامه طباطبايي و بيان تأثير آن در تفسير قرآن است.