قراء و قرائات سبع

قرائت قرآن و تلاوت آیات آن یكی از مهم ترین مسایل قرآن به شمار می رود، به طوری كه از همان ادوار نخستین پیوسته عده ای به این كار همت گماشته وعهده دار قرائت قرآن و تعلیم آن در جامعه اسلامی بوده اند طبقات قرا شامل بزرگان صحابه چون عبداللّه بن مسعود، ابی بن كعب، ابوالدردا و زید بن ثابت درطبقه اول، عبداللّه بن عباس، ابوالاسود دوئلی، علقمه بن قیس، عبداللّه بن سائب، اسود بن یزید، ابوعبدالرحمان سلمی و مسروق بن اجدع در طبقه دوم، و بالاخره بزرگانی دیگر در طبقات سوم تا هشتم می گردد پس از این طبقات از قرا، عهد تدوین قرائات آغاز شد و به دنبال آن قرا سبعه تعیین گردیدند.

سلسله قرا (قاریان به نام قرآن) و قرائات، قرن به قرن پیوسته ادامه داشت تااین كه در اوایل قرن چهارم ابوبكر ابن مجاهد(245 ـ 324) شیخ ‌القرا بغداد، قرائات را در هفت قرائت از هفت قاری بنام، به رسمیت شناخت بعدها در دوره های مختلف هفت قاری دیگر اضافه شد كه بدین ترتیب مجموعا چهارده قرائت معروف شد به دلیل آن كه هركدام از این قرائات به وسیله دو راوی روایت شده، مجموع قرائت متداول به بیست و هشت قرائت می رسد.

در حجیت قرائات و تواتر آن ها، كه آیا جملگی به طور متواتر از پیامبر اكرم نقل وضبط شده است یا نه، گفتگو فراوان است به طور كلی از آن مباحث می توان نفی تواتر قرائات را نتیجه گرفت، زیرا طبق رای محققین، بیش از یك قرائت از پیامبراكرم (ص) نرسیده است و آن قرائتی است كه در میان مردم (جمهور مسلمانان)متداول است و هر قرائت كه با آن مطابق باشد، مقبول وگرنه مردود است. 1

تعریف قرائت

قرائت همان تلاوت و خواندن قرآن كریم است و اصطلاحا به گونه ای از تلاوت قرآن اطلاق می شود كه دارای ویژگی های خاصی است بدین معنا كه هرگاه تلاوت قرآن به گونه ای باشد كه از نص وحی الهی حكایت كند و بر حسب اجتهاد یكی ازقرا معروف ـ بر پایه و اصول مضبوطی كه در علم قرائت شرط شده ـ استوار باشد، قرائت قرآن تحقق یافته است البته قرآن دارای نص واحدی است و اختلاف میان قرا بر سر به دست آوردن و رسیدن به آن نص واحد است.
امام صادق (ع) می فرماید: «ان القرآن واحد نزل من عند واحد و لكن الاختلاف یجی من قبل الرواه2، قرآن یكی بیش نیست و اختلافات بر سر قرائت آن ازجانب راویان (قاریان) صورت گرفته است» قاریان قرآن (قرا معروف) راویان وناقلان همان قرآنی هستند كه بر پیامبر(ص) نازل گردیده و اختلاف آنان از اختلاف در نقل و روایت آن نص نشات گرفته، و آن به سبب عواملی است كه این اختلاف راایجاب كرده است پایه های آن عوامل عبارتند از:
ـ اختلاف مصاحف اولیه، چه پیش از اقدام به یك سان كردن مصاحف در زمان عثمان و چه پس از آن.
ـ نارسایی خط و نوشته های قرآن كه از هرگونه علایم مشخصه و حتی از نقطه عاری بوده است.
ـ ابتدایی بودن خط نزد عرب آن روز.

• 1. ر ك: التمهید، ج2، ص 42 به بعد و 226 ـ 218.
• 2. اصول كافی، ج2، ص 630، حدیث 12.