تفسیر قرآن

دانشمندان اسلامى، واژه «اسرائیلیات» را بر تمامى عقاید غیر اسلامى به ویژه آن دسته از عقاید و افسانه هایى که یهود و نصارا از قرن اوّل هجرى وارد دین اسلام کرده اند، اطلاق نموده اند.
پرسش: آیا روایت «من ضرب القرآن بعضه ببعض» نافی روش تفسیر قرآن به قرآن است؟ روایت «ضرب القرآن» از نظر سند و دلالت چگونه است و آیا این روایت؛ تفسیر قرآن به قرآن را نفی می‌‌ کند؟
خداوند متعال در جاى جاى قرآن از رسول گرامى اش به عنوان مفسّر و روشنگر كتاب خود ياد كرده و تبيين قرآن براى بشريّت را هدف, يا يكى از اهداف نزول آن بر شمرده, چنان كه فرموده: (و أنزلنا اليك الذّكر لتبيّن للنّاس مانزّل اليهم و لعلّهم يتفكّرون) نحل/44 و بر تو قرآن را نازل كرديم, تا براى مردم آنچه بر ايشان نازل شده است را روشن كنى و باشد كه انديشه كنند.1
معنى تفسير و تاريخچه آن‏  تفسير كه بمعناى بيان معانى آيات قرآنى، و كشف مقاصد و مداليل آنست، از قديمی ترين اشتغالات علمى است، كه دانشمندان اسلامى را به خود جلب و مشغول كرده است.
منظور از تفسير به رأى اينكه رسول خدا (ص) فرمود:" هر كس قرآن را با رأى خود تفسير كند ..."، منظور از رأى اعتقادى است كه در اثر اجتهاد به دست مى ‏آيد، گاهى هم كلمه" رأى" بر سخنى اطلاق مى‏شود كه ناشى از هواى نفس و استحسان باشد، و به هر حال از آنجا كه كلمه نامبرده در حديث اضافه بر ضمير" ها" شده، فهميده مى‏شود كه رسول خدا (ص) نخواسته است مسلمانان را در تفسير قرآن از مطلق اجتهاد نهى كند، تا لازمه ‏اش اين باشد كه مردم را در تفسير قرآن مامور به پيروى روايات وارده از خود و از ائمه اهل بيتش (ع) كرده باشد، آن طور كه اهل حديث خيال كرده ‏اند.
تاويل چه معنا دارد؟ جمعى از مفسرين تاويل را به تفسير معنا كرده و گفته ‏اند: هر دو كلمه به يك معنا است و آن عبارت است از آن معنايى كه گوينده از كلام خود در نظر دارد، و چون منظور و مقصود از بعضى آيات، به روشنى معلوم است، قهرا مراد از تاويل در جمله:" وَ ابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ، وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ" معنا و مراد از آيه متشابه است. يعنى: معنايى را كه از آيات متشابه مراد است غير از خداى سبحان و يا خدا و راسخين در علم كسى نمى‏داند.
چکيده دايانا استيجروالد مقاله‌اي با عنوان «تأويل از ديدگاه شيعه دوازده امامي» نوشته است. فرضية او این است که شیعه، قرآن کنونی را از روی تقیه پذیرفته است و معتقد است اشاراتی دربارۀ امامان شیعه در قرآن بوده که اینک در اختیار نیست. وی برای اثبات فرضیّۀ خویش، «تأویل» قرآن را از نگاه شیعه بررسی مي‌كند و مي‌كوشد نشان دهد شیعه بر جدايي معنای ظاهری و باطنی قرآن پای می‌فشرد.
چكيده مستشرقان‌ در‌ بررسي معارف قرآن‌ و آموزه‌هاي اسلام از روش‌هاي گوناگوني، مانند روش‌ پديدارشناسي، جامعه‌شناختي، روان‌شناختي، معناشناسي و روش‌‌ تطبيقي بهره‌ گرفته‌اند. هر يک از اين روش‌ها سهمي از واقع‌نمايي را دارند؛ اما اگر به تنهايي و بدون بهره‌گيري از روش‌هاي ديگر ـ به عنوان مکمل ـ باشند و به ويژه اگر به صورت ناقص و انحصاري به کار گرفته شوند، نتايج ناقص و غلطي را در پي خواهند داشت.
چكيده «تفسیر در دوران اولیه اسلام» یکی از مقالات کتاب قرآن، دایرة‌المعارفي است که به سر ویراستاری اولیور لمان در سال 2006 به چاپ رسید. هر دو نویسنده مقاله استاد دانشکده الهیات دانشگاه حران ترکیه می‌باشند آن دو ضمن بیان تعاریف تفسیر و تاویل و برشماری اختلاف معانی آن‌ها، به سیر تاریخی تدوین تفسیر پرداخته‌اند و به انواع روش‌های تفسیر اشاراتی کرده‌اند. نویسندگان یکی از علل نیاز به تفسیر را توضیح و تبیین قصص قرآن، جهت ذکر جزئیات آن‌ها دانسته‌اند.
چكيده مقاله «تشيع و قرآن»(Sheism and the Quran)  يكي از مقالات دايرة المعارف قرآن لايدن است و دربردارنده مباحثي مانند اصول و شيوه‌هاي تفسير شيعه، نقشِ امامان معصوم شيعه در تفسير قرآن، اختلاف قرائات، روايات تحريف قرآن، و معرّفيِ برجسته‌ترين مفسران و تفاسير قرآني شيعه مي‌باشد.