آداب استقامت ورزی در قرآن؛ سوره جن، آیه 16
پاداش استقامت [سوره جن، آیه 16]
وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا
و اگر [مردم] در راه درست، پايدارى ورزند، قطعاً آب گوارايى بديشان نوشانيم (فولادوند)
1-تفسیرالتبیان
(وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ)
اخبار من اللَّه تعالى عن نفسه. و قيل (ان) يجوز أن تكون المخففة من الثقيلة، فيكون محمولا على الوحي، فكأنه قال (اوحي الي أن لو استقاموا) و فصل لو بينها و بين الفعل، كما فصل (السين) و (لا) في قوله (عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضى) و قوله (أَلَّا يَرْجِعُ إِلَيْهِمْ) و يحتمل أن تكون (لو) بمنزلة اللام في قوله (لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ) فيسقط مرة و يلحق أخرى، لان (لو) بمنزلة فعل الشرط، فكما لحقت اللام زائدة قبل (إن) الداخلة على الشرط قبل فعل الشرط، كذلك لحقت (أن) هذه قبل (لو) و معنى «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا» أحد أمرين:أحدهما- لو استقاموا على طريقة الهدى بدلالة قول
2-تفسیر اطیب البیان
استقامت در دين مجرد عمل بدستورات دينى نيست بلكه وظيفه هر فردى است كه باندازه توانايى خود ديگران را هم مستقيم نمايد و همين حضرت رسالت را پير كرد.
3-تفسیر صافی
وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا و انّه لو استقاموا عَلَى الطَّرِيقَةِ الطريقة المثلى لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً لوسّعنا عليهم الرزق و الغدق الكثير.
في المجمع عن الصادق عليه السلام قال: معناه لأفدناهم علماً كثيراً يتعلّمونه من الأئمّة عليهم السلام.
و في الكافي عن الباقر عليه السلام: يعني لَوِ اسْتَقامُوا على ولاية أمير المؤمنين عليّ و الأوصياء من ولده عليهم السلام و قبلوا طاعتهم في أمرهم و نهيهم لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً يقول لأشربنا قلوبهم الإِيمان.
4-تفسیر المیزان
قوله تعالى: «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ»:
«أَنْ» مخففة من الثقيلة، و المراد بالطريقة طريقة الإسلام، و الاستقامة عليها لزومها و الثبات على ما تقتضيه من الإيمان بالله و آياته.
و الماء الغدق الكثير منه، و لا يبعد أن يستفاد من السياق أن قوله: «لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً» مثل أريد به التوسعة في الرزق، و يؤيده قوله بعده: «لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ».
و المعنى: و أنه لو استقاموا أي الجن و الإنس على طريقة الإسلام لله لرزقناهم رزقا كثيرا لنمتحنهم في رزقهم فالآية في معنى قوله: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ»: الأعراف 96.
5-ترجمه تفسیر المیزان
" وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ" كلمه" أن" در اول آيه مخففه از" أن"- با تشديد- است و مراد از" طريقه" طريقه اسلام است، و" استقامت بر طريقه" به معناى ملازمت و ثبات بر اعمال و اخلاقى است كه ايمان به خدا و به آيات او اقتضاى آن را دارد.
و" ماء غدق" به معناى آب بسيار است، و بعيد نيست از سياق استفاده شود كه جمله" لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً" مثلى باشد كه بخواهد توسعه در رزق را برساند، جمله" لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ" هم اين احتمال را تاييد مى كند، چون خداى تعالى غالبا با توسعه رزق بندگان را امتحان مى كند.
[استقامت بر طريقه اسلام وسعت رزق، و اعراض از ياد خدا عذاب رو به فزونى در پى دارد]
و معناى آيه اين است: به درستى كه داستان از اين قرار است كه اگر جن و انس بر طريقه اسلام يعنى تسليم خدا بودن استقامت بورزند، ما رزق بسيارى روزيشان مى كنيم، تا در رزقشان امتحانشان كنيم. در نتيجه آيه شريفه در معناى آيه زير خواهد بود كه مى فرمايد:" وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ"
6-تفسیر مجمع البیان
«وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً» هذا ابتداء حكم من الله سبحانه أي لو استقام الإنس و الجن على طريقة الإيمان عن ابن عباس و السدي و قيل أراده مشركي مكة أي لو آمنوا و استقاموا على الهدى لأسقيناهم ماء كثيرا من السماء و ذلك بعد ما رفع ماء المطر عنهم سبع سنين عن مقاتل و قيل لو آمنوا و استقاموا لوسعنا عليهم في الدنيا و ضرب الماء الغدق مثلا لأن الخير كله و الرزق يكون في المطر و هذا كقوله «وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ» إلى قوله «لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ» و قوله «لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» و قيل معناه لو استقاموا على طريقة الكفر فكانوا كفارا كلهم لأعطيناهم مالا كثيرا و لوسعنا عليهم تغليظا للمحنة في التكليف
7-ترجمه تفسیر مجمع البیان
وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً اين اوّل حكمى از خداى سبحان است.
ابن عبّاس و سدى گويند: يعنى اگر آدميان و جنّيان بر طريق ايمان استقامت مي ورزيدند ما ايشان را مي نوشانيديم آب گواراى فراوان. مقاتل گويد:
... يعنى اگر ايشان ايمان آورده و بر راه هدايت استقامت مي داشتند ما آنها را سيراب مي كرديم از آسمان بآب فراوانى و اين بعد از آنى بود كه هفت سال برايشان باران نباريد.
و بعضى گفته اند: اگر ايمان آورده و بر راه هدايت و راست استقامت كرده بودند، هر آينه در دنيا برايشان توسعه مي داديم و مثل بآب فراوان زده، براى اينكه تمام خوبىها و روزى در بارانست. و اين مانند قول خداى تعالى است كه مي فرمايد: و اگر ايشان بتورات عمل كرده بودند ... تا آنجا كه مي فرمايد:
هر آينه مي خوردند از بالاى سرشان و از زير پاهايشان. و مانند قول خدا است هر آينه مي گشوديم برايشان. نازل مي كرديم بر آنها بركات آسمان و زمين را.
و برخى گفته اند: يعنى اگر استقامت بر راه كفر كنند. پس همه آنها كافر هستند ما به آنها مال بسيار مي دهيم و برايشان وسعت خواهيم كه امتحانشان در تكليف سخت شود.
8-تفسیر نمونه
" (وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً).
باران رحمت خود را بر آنها فرو مى باريم، و منابع و چشمه هاى آب حياتبخش را در اختيارشان مى گذاريم، و آنجا كه آب فراوان است همه چيز فراوان است، و به اين ترتيب آنها را مشمول انواع نعمتها قرار مى دهيم.
" غدق" (بر وزن شفق) به معنى آب فراوان است.
اين براى چندمين بار است كه قرآن مجيد روى اين مطلب تكيه مى كند كه" ايمان و تقوى" نه تنها سرچشمه" بركات معنوى" است كه موجب فزونى ارزاق مادى و وفور نعمت و آبادى و عمران و" بركت مادى" نيز مىباشد، بحث مشروحى در اين زمينه در همين جلد در تفسير سوره نوح ذيل آيه 12 تحت عنوان رابطه" ايمان و تقوى با عمران و آبادى" داشتيم.
قابل توجه اينكه طبق اين بيان آنچه مايه وفور نعمت مى شود، استقامت بر ايمان است نه اصل ايمان، زيرا ايمان موقت و زودگذر نمى تواند چنين بركاتى از خود نشان دهد، مهم استقامت بر ايمان و تقوى است كه پاى بسيارى در آن لنگ و لرزان است.
9-تفسیر مخزن العرفان
وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً اشاره به اينكه كسى كه در طريق مستقيم قدم زند خداوند روزى وى را وسيع ميگرداند و امور معاش وى منظم مي گردد زيرا كه آب سبب زيادى نعمت مي گردد و ظاهرا مقصود كسانى مي باشند كه ايمان آورده بودند كه اگر آنان بر طريق مستقيم شريعت استقامت نمايند آنها را سيراب مي گردانيم و نظير اين آيه آيات ديگرى است مثل قوله تعالى در سوره اعراب آيه 96 وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ و دربار اهل كتاب فرموده وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ سوره مائده آيه 70 و غير اينها آيات بسيارى است كه دلالت واضح دارد بر اينكه كسى كه ايمان آرد و در طريق مستقيم توحيد استقامت و پايدارى نمايد علاوه بر فيوضات اخروى معاش زندگانى دنياى وى نيز منظّم مي شود و صاحب عيش گوارا مي گردد و شايد سرّش اين باشد وقتى انسان مطيع امر حق گرديد و بتمام قوا و مشاعر و اعضا خدمت گذار گرديد و رضاى او را بر خواهشهاى نفسانى خود ترجيح داد و در روش بندگى و پيرو حقيقت متمركز و ثابت قدم گرديد آن وقت تمام موجودات كه جند حق و لشگر او و مسخّر امر تكوينى او مي باشند همگى مطيع وى و خدمت گذار او مي گردند و همين طورى كه او رو بحق آورده تمام موجودات نيز رو باو آرند و ما يحتاج زندگانى وى را و آنچه باعتبار امور طبيعى محتاج باو است در دسترس او مي گذارند و چون او بنفس قدسى خود سر اطاعت فرو آورده موجوداتى كه بطفيل وجود او و براى خدمت گذارى وى پيدايش نموده و آفريده شده اند ذليلو منقاد او مي گردند اين است تعويل آيه كه فرموده اگر مردم استقامت مي افتند و در طريق درستى پايدارى مي نمودند از آب خوشگوارا معرفت و محبت خود آنان را سيراب مي نموديم و امور دنياى آنان را نيز مرتب و منظم مي گردانيديم كه بفراغت بتوانند بار خود را بمنزل رسانند و در منزل امن و امان بياسايند..... بعض مفسرين گويند مقصود از آيه اين است كه وقتى جن و انس در طريق كفر استقامت نمودند ما بآب فراوان ارزاق آنان را فراوان مي گردانيم تا آنچه در باطن آنها نهفته بروز و ظهور نمايد
جستجو
دیگر سایت های موسسه
